براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 74

وی در سایر تألیفاتش نظیر مبدأ و معاد(1) و الهیات شفا نیز همین کلام را درباره واجب الوجود گفته است: «واجب الوجود علت ندارد. واجب الوجود در وجودش وابسته و متکی به غیر نیست.»(2)

به طور کلی به بیان ابن سینا، واجب (واجب الوجود بالذات) آن است که وجودش به ذات خودش واجب است.

پنجم) واجب الوجود بالذات و بالغیر

شیخ پس از تعریف و توضیح واجب الوجود، آن را به «واجب الوجود بالذات» و «واجب الوجود بالغیر» تقسیم کرده و گفته است:

«ثم ان واجب الوجود قد یکون بذاته و قد لایکون بذاته فهو الذی لذاته لا لشیء آخر أی شیء کان، صار محالاً فرض عدمه... وکل ما هو واجب الوجود بغیره فإنّه ممکن الوجود بذاته...»؛ یعنی واجب الوجود گاه به حسب وجود و ذات خودش واجب است و گاهی چنین نیست. واجب الوجود بالذات آن است که وجودش به جهت ذات خودش است، نه به جهت چیز دیگر و اگر وجودش به جهت چیز دیگر (هرچه که باشد) واجب باشد، محال لازم می آید و از وجودش، عدم آن فرض می گردد. واجب الوجود غیر بالذات آن است که وجودش واجب است به جهت فرض وجود دیگر؛