به سوی آفریدگار صفحه 67

((رونالدهانری پورتر)) عالم فیزیک و ریاضی می گوید: ((در

علم فیزیک به سؤ الاتی می توان پاسخ داد که اوّل آنها لفظ ((چگونه )) باشد)) .

و به اغلب سؤ الاتی که در اول آنها لفظ ((چرا)) باشد . علم فیزیک نمی تواند جواب بدهد؛ مثلا جواب سؤ ال ((چگونه دو جسم همدیگر را جذب می کنند ؟ )) را قانون جاذبه نیوتن به خوبی داده ولی جواب سؤ ال ((چرا دو جسم همدیگر را جذب می کنند ؟ )) داده نشده است ، حتی جواب بسیاری از سؤ الاتی که با ((چگونه )) شروع می شود ، احتمالی و تقریبی است . (94)

((هنری بوانکاریه )) ریاضیدان بزرگ در کتاب ((ارزش دانش ، صفحه 234)) از فیلسوف ((ادوارلووا)) نقل کرده است که نوامیس ، از مخترعات دانشمندان است . (95)

((ولیم کروکس )) نیز ضمن بیاناتی همین نظر را اظهار می کند که ((آنچه را ما به ناموس اسم گذاری می کنیم در حقیقت چیزی جز برنامه کاینات نیست و جز یک چهره از چهره های قوه ای که در عالم تکوین عمل می کند نمی باشد . پس اگر بتوانیم جمیع قوانین طبیعی را کشف کنیم و چهره های گوناگون قدرتی را که بر عالم تکوین قاهر و فرمانش نافذ است ، بشناسیم (وخود آن قادر حکیم را نشناسیم ) نمی توانیم بگوییم که چرا اتمها ، کرات ، اجرام آسمانی ، جماد ، نبات ، انسان و حیوان مجبور به پیروی از آنچه نامش را ناموس گذارده اند می باشند)) . (96)

دکتر ((ج جلیه )) استاد سابق دانشگاه سوربون پاریس در صفحه 71 از کتاب ((من الاشاعر بذاته الی الشاعر

بها)) طبع سوم می گوید:

((نوامیسی که عالم مادی را رهبری می کنند آن چنانکه مردم گمان می کنند غیر قابل تغییر و ثابت نیستند ، ارزش و تاءثیر آنها نسبی است ، لذا ممکن است به واسطه عروض عارضی تغییر کنند یا اصلا کارشان باطل شود . (97)

پس قدر مسلم این است که نمی توان حوادث طبیعی و نظامات حاکم بر عالمِ کون را به ناموس نسبت داد چنانکه نسبت دادن آن به ماده هم جایز نیست و نمی توان نوامیس طبیعی را ثابت و غیر قابل تغییر شمرد و از نظر علم ، اظهار اطمینان به اینکه این نوامیس همواره همچنین بوده وخواهند بود غلط و حاکی از جهل یا غرور و خودپسندی است . و همچنین تعریف نوامیس به عنوان اینکه اشیائی و عواملی غیر از وضع و ساختمان کاینات و علایق آنها به یکدیگر باشند ، دشوار است و لذا برخی از دانشمندان بزرگ که می خواهند سخنانشان استوار و دقیق و به حقیقت نزدیکتر باشد ، در مقام تعریف نوامیس به صراحت اظهار تحیّر و سرگردانی کرده اند .

منطق استوار و توحیدی اسلام