- مقدمه ناشر 1
- کیفیت صفات 3
- اشاره 3
- 1 - مذهب تأویل 3
- 3 - مذهب حمل به ظاهر 4
- 2 - مذهب تفویض و توقف 4
- استدلال قائلین به تأویل صفات 6
- منزلت عقل از دیدگاه قرآن و روایات 8
- اهتمام اهل بیت علیهم السلام در تنزیه باری تعالی 8
- توضیح 10
- ادلّه امامیه و معتزله بر نفی رؤیت 11
- الف) دلیل عقلی 11
- اشاره 11
- ب) دلیل نقلی قرآنی 12
- ج) دلیل نقلی روایی 13
- تصریح ائمه اهل بیت علیهم السلام به امکان رؤیت قلبی 15
- اعتراف برخی از علمای عامه 17
- توضیح 18
- دلیل اول 18
- بررسی ادله قائلین به رؤیت 18
- دلیل دوم 19
- پاسخ 19
- دلیل سوم 20
- پاسخ 20
- پاسخ 21
- پاسخ 21
- دلیل چهارم 21
- اشاره 23
- قرآن و نفی جسمیّت از خداوند 26
- عوامل پیدایش نظریه تجسیم 29
- 2 - خوف از افتادن در تعطیل: لکن این قول افراطگری است که می توان با قول به تنزیه، جلوی آن را سد کرد. 29
- 1 - میل عوام به تجسیم: زیرا بشر به جهت آن که به چشم خود عینک طبیعت و مادّیت را دارد، لذا می کوشد همه چیز را از دیدگاه مادّیت حل کند. 29
- تصریح علمای اهل سنّت به تجسیم ابن تیمیه 30
- اشاره 31
- ادوار قول به تجسیم 31
- دور اول: عصر یهود 32
- دور دوم: از زمان صحابه تا احمد بن حنبل 36
- 1 - نعیم بن حماد (228 ه .ق) 36
- اشاره 36
- 3 - وهب بن منبه (114 ه .ق) 37
- 5 - حماد بن سلمه (167 ه .ق) 37
- 4 - محمّد بن کرّام سجستانی (255 ه .ق) 37
- دور سوم : از ادوار تجسیم 41
- دور چهارم : از ادوار تجسیم 45
- دور پنجم : از ادوار تجسیم 46
- دور ششم : از ادوار تجسیم 47
- تبرئه رجال شیعه از قول به تجسیم 48
- آرای علمای شیعه در مسأله تجسیم 49
- توضیح 52
- تبرئه هشام بن حکم از قول به تجسیم 52
- مرحله اول: بررسی اصل نسبت 53
- اشاره 57
- مرحله دوم: بررسی کلام 57
- 1 - قرینه لفظی 59
- 2 - قرینه خارجی 59
- 3 - اختلاف در معنای جسم 60
- 4 - «جسم لا کالاجسام» عبارتی شایع 61
- بررسی روایات در مذمّت هشام 62
1- 35. تفسیر نسائی، ج 2، ص 245؛ ارشاد الساری، ج 5، ص 276؛ المطالب العالیه، رازی، ج 1، ص 87.
2- 36. جامع البیان، ج 9، ص 38.
3- 37. ر.ک: سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1426.
4- 38. نهج البلاغه، خطبه 185.
5- 39. بحارالأنوار، ج 4، ص 31.
7 - ذعلب یمانی از امام علی علیه السلام سؤال کرد: ای علی علیه السلام! آیا پروردگارت را دیده ای؟ حضرت فرمود: آیا چیزی را که نمی بینم عبادت کنم؟ ذعلب پرسید: چگونه او را دیده ای؟ حضرت فرمود: دیدگان به مشاهده عیان او را نبینند، بلکه قلب ها به حقیقتِ ایمان او را ادراک کنند...».(1)
8 - امام صادق علیه السلام فرمود: «روزی پیامبرصلی الله علیه وآله بر شخصی گذر نمود که دیدگانش را بر آسمان دوخته و دعا می کند، فرمود: چشمانت را ببند؛ زیرا او را نخواهی دید».(2)
تصریح ائمه اهل بیت علیهم السلام به امکان رؤیت قلبی
از مجموعه کلمات ائمه اهل بیت علیهم السلام استفاده می شود که آنچه محال است، رؤیت به دیده است، ولی رؤیت به قلب - که از آن به شهود باطن تعبیر می شود - برای مؤمنین امکان دارد.
1 - محمّد بن فضیل می گوید: از امام رضاعلیه السلام سؤال نمودم: آیا رسول خداصلی الله علیه وآله پروردگارش را دیده است؟ حضرت علیه السلام فرمود: «به قلبش دیده است؛ آیا نشنیده ای قول خداوند عزّوجلّ را که فرمود: «ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی ؛ «او را به چشم سر ندید ولکن او را با قلب خود مشاهده نمود.»(3)
2 - امام صادق علیه السلام در جواب شخصی که از امکان رؤیت خداوند در روز