- مقدمه ناشر 1
- کیفیت صفات 3
- 1 - مذهب تأویل 3
- اشاره 3
- 3 - مذهب حمل به ظاهر 4
- 2 - مذهب تفویض و توقف 4
- استدلال قائلین به تأویل صفات 6
- منزلت عقل از دیدگاه قرآن و روایات 8
- اهتمام اهل بیت علیهم السلام در تنزیه باری تعالی 8
- توضیح 10
- الف) دلیل عقلی 11
- ادلّه امامیه و معتزله بر نفی رؤیت 11
- اشاره 11
- ب) دلیل نقلی قرآنی 12
- ج) دلیل نقلی روایی 13
- تصریح ائمه اهل بیت علیهم السلام به امکان رؤیت قلبی 15
- اعتراف برخی از علمای عامه 17
- بررسی ادله قائلین به رؤیت 18
- توضیح 18
- دلیل اول 18
- پاسخ 19
- دلیل دوم 19
- پاسخ 20
- دلیل سوم 20
- پاسخ 21
- پاسخ 21
- دلیل چهارم 21
- اشاره 23
- قرآن و نفی جسمیّت از خداوند 26
- عوامل پیدایش نظریه تجسیم 29
- 2 - خوف از افتادن در تعطیل: لکن این قول افراطگری است که می توان با قول به تنزیه، جلوی آن را سد کرد. 29
- 1 - میل عوام به تجسیم: زیرا بشر به جهت آن که به چشم خود عینک طبیعت و مادّیت را دارد، لذا می کوشد همه چیز را از دیدگاه مادّیت حل کند. 29
- تصریح علمای اهل سنّت به تجسیم ابن تیمیه 30
- ادوار قول به تجسیم 31
- اشاره 31
- دور اول: عصر یهود 32
- اشاره 36
- 1 - نعیم بن حماد (228 ه .ق) 36
- دور دوم: از زمان صحابه تا احمد بن حنبل 36
- 5 - حماد بن سلمه (167 ه .ق) 37
- 3 - وهب بن منبه (114 ه .ق) 37
- 4 - محمّد بن کرّام سجستانی (255 ه .ق) 37
- دور سوم : از ادوار تجسیم 41
- دور چهارم : از ادوار تجسیم 45
- دور پنجم : از ادوار تجسیم 46
- دور ششم : از ادوار تجسیم 47
- تبرئه رجال شیعه از قول به تجسیم 48
- آرای علمای شیعه در مسأله تجسیم 49
- تبرئه هشام بن حکم از قول به تجسیم 52
- توضیح 52
- مرحله اول: بررسی اصل نسبت 53
- اشاره 57
- مرحله دوم: بررسی کلام 57
- 1 - قرینه لفظی 59
- 2 - قرینه خارجی 59
- 3 - اختلاف در معنای جسم 60
- 4 - «جسم لا کالاجسام» عبارتی شایع 61
- بررسی روایات در مذمّت هشام 62
1- 53. سوره کهف، آیه 110.
2- 54. سوره توبه، آیه 77.
3- 55. شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجبار، ص 265 و 266.
4- 56. سوره مطففین، آیه 15.
فخر رازی می گوید: «اصحاب ما به این آیه تمسک کرده اند بر این که مؤمنین خداوند سبحان را خواهند دید، و الاّ تخصیص آیه به کفار بی فایده است».(1)
پاسخ
استدلال به آیه مبتنی بر آن است که معنای آیه این باشد که: کفار از دیدن خدا محرومند؛ در حالی که در آیه لفظ «رؤیت» به کار نرفته است؛ لذا ظاهر معنا این است که کفار از رحمت خدا محرومند.
دلیل چهارم
گروه مشبّهه در جواز رؤیت، به برخی از احادیث نیز تمسک کرده اند؛ از قبیل قول پیامبرصلی الله علیه وآله که بنابر نقل بخاری فرمود: «... همانا شما خدا را در روز قیامت خواهید دید...».(2)
و نیز از جریر نقل می کند که پیامبرصلی الله علیه وآله؛ در حالی که به ماه نظاره می کرد، فرمود: «شما پروردگارتان را خواهید دید، همان گونه که این ماه را می بینید...».(3)
پاسخ
اوّلاً: این ها خبر واحدند و مفید علم نیستند و لذا در اعتقادات ارزشی ندارند.
ثانیاً: این گونه احادیث، مخالف با آیات قرآن و عقل است، و لذا اعتباری ندارد.