- مقدمه ناشر 1
- 1 - مذهب تأویل 3
- اشاره 3
- کیفیت صفات 3
- 3 - مذهب حمل به ظاهر 4
- 2 - مذهب تفویض و توقف 4
- استدلال قائلین به تأویل صفات 6
- منزلت عقل از دیدگاه قرآن و روایات 8
- اهتمام اهل بیت علیهم السلام در تنزیه باری تعالی 8
- توضیح 10
- الف) دلیل عقلی 11
- ادلّه امامیه و معتزله بر نفی رؤیت 11
- اشاره 11
- ب) دلیل نقلی قرآنی 12
- ج) دلیل نقلی روایی 13
- تصریح ائمه اهل بیت علیهم السلام به امکان رؤیت قلبی 15
- اعتراف برخی از علمای عامه 17
- توضیح 18
- بررسی ادله قائلین به رؤیت 18
- دلیل اول 18
- دلیل دوم 19
- پاسخ 19
- پاسخ 20
- دلیل سوم 20
- پاسخ 21
- پاسخ 21
- دلیل چهارم 21
- اشاره 23
- قرآن و نفی جسمیّت از خداوند 26
- عوامل پیدایش نظریه تجسیم 29
- 2 - خوف از افتادن در تعطیل: لکن این قول افراطگری است که می توان با قول به تنزیه، جلوی آن را سد کرد. 29
- 1 - میل عوام به تجسیم: زیرا بشر به جهت آن که به چشم خود عینک طبیعت و مادّیت را دارد، لذا می کوشد همه چیز را از دیدگاه مادّیت حل کند. 29
- تصریح علمای اهل سنّت به تجسیم ابن تیمیه 30
- ادوار قول به تجسیم 31
- اشاره 31
- دور اول: عصر یهود 32
- اشاره 36
- 1 - نعیم بن حماد (228 ه .ق) 36
- دور دوم: از زمان صحابه تا احمد بن حنبل 36
- 5 - حماد بن سلمه (167 ه .ق) 37
- 3 - وهب بن منبه (114 ه .ق) 37
- 4 - محمّد بن کرّام سجستانی (255 ه .ق) 37
- دور سوم : از ادوار تجسیم 41
- دور چهارم : از ادوار تجسیم 45
- دور پنجم : از ادوار تجسیم 46
- دور ششم : از ادوار تجسیم 47
- تبرئه رجال شیعه از قول به تجسیم 48
- آرای علمای شیعه در مسأله تجسیم 49
- تبرئه هشام بن حکم از قول به تجسیم 52
- توضیح 52
- مرحله اول: بررسی اصل نسبت 53
- مرحله دوم: بررسی کلام 57
- اشاره 57
- 1 - قرینه لفظی 59
- 2 - قرینه خارجی 59
- 3 - اختلاف در معنای جسم 60
- 4 - «جسم لا کالاجسام» عبارتی شایع 61
- بررسی روایات در مذمّت هشام 62
1- 150. شرح الاسماء الحسنی، ج 1، ص 188.
2- 151. التنقیح، ج 2، ص 77.
مرحله اول: بررسی اصل نسبت
شواهدی این احتمال را تقویت می کند که این نسبت به هشام چیزی جز افترا و تهمت نیست. اینک به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1 - هشام از جمله اصحاب امامان اهل بیت علیهم السلام به حساب می آمده که به عنوان مدافع از حریم حقّ و حقیقت مطرح بوده اند. کسانی که در مقابل خطوط انحرافی ایستادگی کرده و درصدد ابطال شبهه های آنان برآمده اند. حال چگونه می توان او را متّهم به چنین عقیده ای کرد که از خارج اسلام وارد شده است؟
2 - با مراجعه به کتب رجالی پی خواهیم برد که هشام و یونس با مشکلی از درون مذهب و آن هم از ناحیه برخی از اصحاب خود مواجه بودند؛ زیرا برخی نمی توانستند مقام و منزلت آن دو را مشاهده کنند و لذا به جهت حسدی که به او داشتند او را به قول به تجسیم متهم ساختند.
کشی در رجال خود از سلیمان بن جعفر نقل کرده که گفت: از امام رضاعلیه السلام درباره هشام بن حکم سؤال کردم؟ حضرت فرمود: «او بنده ای نصیحت کننده بود که از ناحیه اصحاب خود به جهت حسدی که به او داشتند اذیت و آزار شد».(1)
یونس بن عبدالرحمن و اصحاب او نیز از طرف جماعتی مورد سعایت قرار گرفته و به جهت جلالت قدر و قربش نزد امام، مورد سرزنش و تعقیب