تعلیقه چهارم
مخفی نماند که در آیه (قل یوم الفتح لا ینفع الذین کفروا ایمانهم ولا هم ینظرون) [12] =(ای رسول ما) «به آنها بگو که روز فتح ایمان آنان که کافر بودند سود نبخشید و به آنها با نظر لطف و رحمت ننگرند» بنا بر این تفسیر، ممکن است بعضی این سؤال را بنمایند که چگونه در یوم الظهور و یوم الفتح، ایمان کفّار قبول نمی شود و صدها میلیون بشر محکوم به فنا و اعدام خواهند شد، با اینکه کفر بیشتر آنها از راه عناد و لجاج و بعد از ظاهر شدن حق به آنها نمی باشد و این با عدل خدا چگونه توجیه می شود؟
در پاسخ می گوئیم: این پرسش در آیه (یوم
یأتی بعض آیات ربک لا ینفع نفساً ایمان ها لم تکن آمنت من قبل) [13] =«روزی که برخی از آیات و دلائل پروردگارت آشکار شود، بر هیچ کس ایمانش نفعی نمی بخشد اگر قبل از آن ایمان نیاورده باشد» نیز هست و پاسخ هر دو سؤال این است که:
اولاً ممکن است به همین قرینه عقلیه گفته شود که مراد از کفاری که ایمانشان در یوم الفتح و روزی که بعض آیات خدا می آید، سود نمی دهد، کفاری است که از روی عناد و لجاج کفر ورزیده باشند و مصداق (وجحدوا بها واستیقنتها أنفسهم) [14] =(وقتی آیات ما بر ایشان نازل شد) «با اینکه در پیش خود به آنها یقین داشتند (در عین حال) آنها را انکار کردند». باشند، که در هنگام ظهور، ایمانشان مثل ایمان فرعون است و پذیرفته نمی شود. اما کسانی که به محض ظاهر شدن حق بر آنها ایمان می آورند، مشمول این آیات نیستند.
و ثانیاً ممکن است ایمان در این آیات به معنای اسلام لسانی و اقرار به شهادتین باشد، که بنا بر این، مقصود این است که ایمان لسانی در صورتی که با ایمان و تسلیم قلبی توام نباشد، پذیرفته نمی شود، و این منافات ندارد با اینکه آن حضرت دین جدید ندارد، و مأمور است به احکام اسلام عمل نماید و مثل تمام امّت و سائر ائمّه: تابع رسالت حضرت خاتم الانبیا صلی الله علیه و آله و سلم می باشد. زیرا وقتی دین جدید می شود، که در احکام اسلام این حکم مذکور نشده باشد، وبا اینکه از این آیات و آنچه که در تفسیر آنها رسیده
است و آیاتی که راجع به منافقین و احکام آنها است، فهمیده شود که موضوع احکامی که برای منافقین ذکر شده و ترتّب بعض آثار ظاهری مثل «حقن دماء» بر اسلام ظاهری آنها، منافقین قبل از یوم الفتح می باشند، و منافقین بعد از آنها حکم سائر کفّار را دارند، دین جدیدی نیست، بلکه عین اسلام است.
و ثالثاً ممکن است گفته شود کفر در لغت و در قرآن، مفاهیم مختلف دارد؛ اگر چه همه به ستر و پوشیدن برمی گردد. مثلاً یکی از اقسام کفر، کفر نعمت است که بعض اقسامش موجب کفر اصطلاحی و موضوع احکام خاصّه ای که برای کفّار در شرع معین شده، نمی باشد.
بنا بر این دعوای ظهور کفر در آیاتی که ذکر شد، در کفر اصطلاحی، که شامل کسانی هم بشود که در دلهایشان بیماری انکار حق نیست، بدون شاهد است و بیشتر از قدر متیقّن را نمی توان مستفاد از آیات دانست.
و رابعاً ممکن است گفته شود کفر که مفهومش ستر و پوشیدن است، ظاهر در فعل عمدی است که از شخص به قصد پوشیدن حق یا چیز دیگر صادر شود، و نسبت به کسانی که حق را به واسطه قصور یا عدم عناد و لجاج نشناخته باشند، اطلاق کفر، مجاز یا مسامحه در لغت است. بنا بر این، می توان گفت: کفاری که با عدم معاندت قبلی ایمان بیاورند، ایمانشان قبول می شود.