منشور جاوید جلد 6 صفحه 340

1- [1] سوره انفال، آیه 42.

آنان آسان وبر مسلمانان مشکل می ساخت.

ولی کاروان بازرگانی در نقطه پایین تر ازمحل تجمع مسلمانان قرار داشت. وقتی ابوسفیان از تعقیب مسلمانان آگاه شد با تغییر مسیر، از بیراهه از کنار دریای احمر خود را به مکه رسانید و از چنگ مسلمانان بیرون رفت چنانکه می فرماید: (وَ الرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ).

نکته دیگری که آیه متذکر است این است که اگر مسلمانان از برتری دشمن آگاه می شدند در مسئله رویارویی وحدت نظر پیدا نمی کردند برخی طرفدار پیشروی وبرخی دیگر از انصراف وعقب نشینی سخن می گفتند چنانکه می فرماید:

(وَلَوْ تَواعَدتُمْ لاخْتَلَفْتُمْ فِی الْمِیعادِ):«اگر با یکدیگر وعده می کردید که در نبرد حاضر شوید در عمل به آن اختلاف می کردید».

از آنجا که مشیّت الهی بر این تعلّق گرفته بود که این نبرد صورت پذیرد وپیروزی چشم گیری نصیب مسلمانان گردد، آنها را در برابر عمل انجام شده قرار داد تا کاری که باید انجام گیرد، تحقّق پذیرد، چنانکه می فرماید:(وَلکِنْ لِیَقْضِیَ اللّهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولاً).

علّت اینکه مشیّت الهی بر چنین نبردی که نتیجه آن، پیروزی توحید بر شرک بود، تعلّق گرفته بود این است که این نبرد، مایه شناسایی حق از باطل بود زیرا پیروزی گروهی که از نظر نفرات وساز وبرگ نظامی نسبت به دشمن در شرایط بسیار نامتعادل قرار داشتند و تنها سلاح برنده آنان ایمان به خدا وعشق به لقاء اللّه، و شهادت در راه حق بود، حجّت را بر گمراهان تمام می نمود چنانکه می فرماید:

(لیهلک من هلک عن بیّنه ویحیی من حیَّ عَن بیّنه).

رویارویی دو سپاه نامتعادل

بامداد روز هفدهم رمضان سال دوّم هجرت، کاروان مسلّح قریش از پشت تپه