منشور جاوید جلد 6 صفحه 343

1- [1] سوره انفال، آیه 43.

به خاطر همین نکته در جمله شرطیه (وَ لَوْ أَریکَهُمْ)پیامبر را مورد خطاب قرار می دهد و در جمله جزائیه (لفشلتم ولتنازعتم) خطاب را متوجه مسلمانان می سازد، تا روشن شود که کم نشان دادن دشمن در خواب پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به منظور جلوگیری از سستی و اختلاف مسلمانان بود، و هیچ ارتباطی به پیامبر نداشت.

2_ در نخستین برخورد هر دو گروه را به یکدیگر کمتر نشان داد

امداد غیبی دوّم این بود که در نخستین برخورد ورویارویی، افراد مشرک را کمتر از آنچه بودند، نشان مسلمانان داد، نه تنها آنان را کمتر نشان داد، حتی تعداد مسلمانان را نیز کمتر از آنچه بودند، به دشمن نشان داد، تا آنجا که ابوجهل گفت:«إنّما أصحاب محمّد أکله جزور = یاران محمّد به اندازه یک خوراک شترند».(1)

نکته هر دو تقلیل روشن است: کافران راکمتر نشان داد، تا در مسلمانان ایجاد رعب ووحشت نکند، مسلمانان را برای مشرکان کمتر نشان داد تا جنگ با آنان را جدّی نگیرند، وبر آمادگی خود نیفزایند، و از اقدام به نبردی که سرانجام آن شکست آنها بود منصرف نشوند، و در آیه ای به این دو تقلیل، در نخستین تلاقی در میدان نبرد در جمله های یاد شده در زیر اشاره می کند ومی فرماید:

(وَ إِذْیُریکُمُوهُم إِذَا الْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکمِ قَلیلاً): «آنها را در نخستین برخورد برای شما کم نشان داد».

(وَیُقَلِلُکُم فی أعْیُنِهِمْ): آنگاه که شما هارا در نخستین برخورد در دیدگان آنها کم نشان می داد چرا (لِیَقْضِیَ اللّهُ اَمْراً کانَ مَفْعولاً)برای این بود که مشیت الهی بر این تعلّق گرفته بود که این نبرد تحقّق پذیرد، کافران منکوب شوند، و راه طبیعی تحقّق آن، این بود که تعداد افراد طرفین برای هم پوشیده شوند، و در غیر این