منشور جاوید جلد 12 صفحه 323

1- [1] بحار الأنوار، ج14، ص387.

خطور نمی کرد که برای این کم صبری بازخواست خواهد شد. واگر این دو جمله دلیل بر پیراستگی او از معصیت نباشد، نشان نافرمانی نیست.

در باره جمله سّوم (إنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ) یاد آور شویم که ظلم در لغت عرب به معنی وضع شیئ در غیر موضع آن است. یعنی انسان کاری را صورت دهد که حقّش بود انجام ندهد. واگر در تعدّی به نفوس واعراض واموال کلمه ظلم به کار می رود، به خاطر همین مناسبت است. شکی نیست که کار یونس، مناسب با مقام او نبود ومقتضای رأفت ورحمت مقام نبوت این بود که او درمیان آنان بماند ودر حدّ امکان آنان را از عذاب برهاند؛ چنانکه آن فرد دانشمند این کار را کرد.

این به آن معنا نیست که یک فرد پیرو از نظر کمال بالاتر از متبوع خود (یونس) می باشد. زیرا آن فرد عالم رنج تبلیغ را نچشیده ومانند یونس مدّتها با آنها در جدال نبود واگر او هم با یونس شرایط مشابه داشت، چنان موضعی را انتخاب نمی کرد.

از این بیان معنی جمله (وَ هُوَ مُلیمٌ) نیز روشن می شود. زیرا استحقاق ملامت غیر استحقاق عقاب است وعلّت ملامت او به یکی از سه امر بر می گردد:

1_ منطقه را زود ترک کرد ودر کنار قوم خود تا لحظه ای که توقف ممکن بود، توقف نکرد.

2_ جام صبرش لبریز گردید وبرای قوم خود درخواست عذاب کرد.

3_ از وضع قوم خود خبر گرفت وروشن شد که عذاب برطرف شده وچون از توبه وایمان آنان مطلّع نبود، با حالت خشم راهی سفر شد.

در هر حال هیچ یک از اینها گناه نبوده وبه تعبیر مفسّران ترک اولایی بوده که از او سرزده است.

نکات سرگذشت

از مجموع سرگذشت یونس نکاتی استفاده می شود: