- پیش گفتار 1
- دو نوع آیه در عالم مخلوقات 6
- اشاره 6
- فصل 1: معنای آیه خدا و مباینت آن با ذوالآیه 6
- سنخیّت میان آیه تکوینی و ذوالآیه در مخلوقات 7
- رابطه میان خدا و آیاتش از منظر فلسفه صدرایی 8
- نظریه وحدت بین آیه و ذوالآیه 10
- لزوم عدم سنخیّت بین خدا و آیاتش 11
- تشبیه، اساس سنخیّت بین آیه و ذوالآیه 11
- خارج شدن خدا از مستوریّت به واسطه آیاتش 13
- عدم رابطه ذاتی و ضروری بین خدا و آیاتش 13
- عدم شباهت میان آیات ا لهی و آیا ت مخلوقی 14
- قدم اول: نظر عاقلانه به مصنوع 16
- قدم دوم: لطف خدا در اعطای معرفت 16
- ظهور عقلی خداوند در معرفت بالآیه 17
- لازمه «ظهور» خدا، معرفت آسان و بی زحمت نسبت به او 18
- ظهور خداوند در عین باطن بودنش 19
- فلسفه صدرایی: ظهور= وجود 20
- ظهور خداوند به اراده خودش 21
- تفاوت ظهور خداوند با ظهور مخلوقات 22
- معنای ظهور در فلسفه با تشبیه به مخلوقات 24
- نفی اشتراک معنوی و لفظی در لفظ «ظاهر» 25
- تجلّی خداوند بر عقل ها 26
- معنای صحیح تجلّی خداوند 28
- تجلّی خداوند بر خلق خویش 29
- معنای نادرست تجلّی خداوند 29
- معروفیّت خداوند به نشانه ها 30
- معروفیّت و موصوفیّت خداوند به آیات 31
- اشاره 34
- توصیف مفهومی و غیر مفهومی 35
- توصیف: بیان نشانه 36
- توصیف تکوینی و تشریعی خداوند خودش را 37
- توصیف خدا بدون تحدید او 39
- توصیفات مخلوقی: نشان دار کردن موصوف 41
- دلالت غیر ذاتی و غیر ضروری اسماء و صفات الهی به سوی او 42
- فعلیّت یافتن آیتیّت تکوینی فقط به صُنع خدا 45
- شأنیّت همه مخلوقات برای آیتیّت تکوینی خدا 45
- توصیف بندگان از خدا به آن چه خودش وصف فرموده 47
- توصیف خداوند از خویش به این است که آیات و نشانه هایی برای خودش قرار دهد که او این کار را انجام داده است. ما اگر بخواهیم در همین محدوده حرکت کنیم و از آن تجاوز نکنیم، باید فقط چیزهایی را که خدا برای خودش نشانه قرار داده، نشانه و علامت او بدانیم و از پیش خود، چیزی را به عنوان نشانه وضع نکنیم. به بیان دیگر، راهی جز آن چه خداوند برای رسیدن به معرفت خودش قرار داده، از پیش خود جعل نکنیم و نخواهیم از طریقی که او قرار نداده به معرفتش دست یابیم. 49
- بطلان توصیف قیاسی در مورد خداوند 50
- جعل و ارائه آیه توسّط خداوند 53
- اشاره 53
- معرفت آیه به خدا، نه خدا به آیه 55
- بالله بودن دلیلیّت دلیل خدا 57
- سه ویژگی دلیل و آیه تکوینی خداوند 58
- قسمت الحاقی دعای عرفه 59
- مقایسه برخی عبارات قسمت الحاقی دعا با تعابیر روایی 61
- معرفت صفت شاهد به عین آن 62
- شناخت نشانه های یوسف علیه السلام به خود او 64
- آگاهی از صفت غایب قبل از خود آن 65
- معرفت نفس و دارایی های آن به خدا 66
- صفت شدن صفت به خدا 67
- معنای صحیح و نادرست وساطت مخلوق در معرفت خدا 69
- وجه مشترک آیتیّت نور علم و نور عقل با سایر آیات 71
- وجه دیگری از آیتیّت نور علم و نور عقل 72
- 1- فطری بودن معرفت 73
- 2- بدیهی بودن معرفت 73
- اشاره 73
- دوازده وجه آیتیّت برای نور علم و عقل 73
- 3- مغفول واقع شدن 74
- 4- روی آوردن بشر به توصیف فکری 75
- 5- معروفیّت بدون مکشوفیّت 75
- 6- معروفیّت به خود، نه غیر خود 76
- 7- توصیف ناپذیری 76
- 11- غیریّت دلیل با مدلولٌ علیه 79
- 10- دلیلیّت دلیل به مدلولٌ علیه 79
- 12- تباین میان دلیل و مدلولٌ علیه 80
- قدوسیّت نور علم و نور عقل 81
- معرفت صفت خدا قبل از عین او 82
- قدّوس قدّوس بودن خدای متعال 83
- دعای شریف پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در شب قدر 84
- وساطت نور علم در معرفت و توحید خداوند 85
- معرفت نور علم: دین و بندگی خدا 86
- اشاره 87
- تجلّی خداوند در کلامش 87
- عدم سنخیّت خدا با کلامش 88
- صفت خدا بودن قرآن 88
- اوّلین وجه آیتیّت قرآن: معجزه الهی 89
- تذکّر دادن قرآن به آیات تکوینی خدا، وجه دوم آیتیّت 90
- اشاره 90
- آیات و نشانه های خدا در قرآن 91
- آیه تشریعی بودن قرآن، وجه سوم آیتیّت 94
- اهل بیت علیهم السلام، نیکوترین اسماء خداوند 95
- آیه بودن اهل بیت علیهم السلام برای خدا 95
- اسماء شریف الهی در دعای سحر 97
- معنای عبارات دعای سحر معروف 98
- یاد بزرگ ترین آیه خداوند در دعای سحر 100
- وجه اوّل آیتیّت اهل بیت علیهم السلام 102
- هیچ مخلوقی آیینه خدا نیست 103
- وجه دوم آیتیّت اهل بیت علیهم السلام 105
- وجه سوم آیتیّت اهل بیت علیهم السلام 106
- مردود شدن خواندن خدا بدون معرفت اهل بیت علیهم السلام 107
- تفاوت وجه سوم آیتیّت قرآن و اهل بیت علیهم السلام 111
- یادآوری معنای احتجاب خداوند 112
- احتجاب خدا به سبب آیه نورانی اش 113
- حجاب نورانی و ظلمانی معرفت خدا 114
- احتجاب خداوند به شعاع نورش 115
- امتناع خداوند از مکشوفیّت به عقل 116
- معنای حجاب درباره قرآن و اهل بیت علیهم السلام 117
- حجاب ظلمانی و نورانی در وجود اهل بیت علیهم السلام 118
- حجاب ظلمانی و نورانی در قرآن کریم 118
- واسطه بودن اهل بیت علیهم السلام در معرفت، توحید و بندگی خدا 119
- حجاب بودن پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در معرفت خدا 121
- حجابب نورانی خدا به معنای واسطه در خلقت 121
- معرّفی دعای رجبیّه 123
- اهل بیت علیهم السلام، وعاء مشیّت و اراده خدا 124
- اهل بیت علیهم السلام، ارکان توحید و آیات و مقامات الهی 126
- آیه بودن همه چیز به واسطه نور اهل بیت علیهم السلام 127
- عظمت نور اهل بیت علیهم السلام در عین مخلوق بودنشان 128
- بالاتر بودن اهل بیت علیهم السلام از حدّ درک ما 129
- معیار کار خدایی و غیر خدایی 130
- مقامات ویژه اهل بیت علیهم السلام به جعل الهی 131
- حقّ اهل بیت علیهم السلام بر خداوند به انعام الهی 133
- اشاره ای به حدیث نورانیّت 134
- معنای معرفت اهل بیت علیهم السلام به نورانیّت 135
- تلازم معرفت خدا با معرفت به نورانیّت اهل بیت علیهم السلام 138
- اشاره ای به انواع معرفت بالآیه 143
- فصل1: آیتیّت آیات تشریعی (لفظی) 143
- نیکوترین اسماء در قرآن کریم 144
- خواندن خدا به اسماء، مقدّمه معرفت او 145
- ازلی نبودن اسماء خداوند 147
- اسماء الهی وسیله عبادت و تضرّع به خدا 149
- دلیل عقلی بر توقیفی بودن اسماء الهی 151
- اشاره 151
- یکی بودن توصیف و تسمیه خدا 152
- طرح اشکال عقلی به توقیفی بودن اسماء الهی 154
- رابطه اسم خدا با مسمّی، رابطه مفهوم و مصداق نیست 155
- ممنوعیّت توصیف و جواز تنزیه خدا 155
- اسماء الهی ممکن است وسیله تنزیه باشند یا نباشند 156
- جدا بودن حساب تنزیه از توصیف به دو معنایش 157
- عدم جواز توصیف و تسمیه از منظر احادیث 158
- ممنوعیّت تسمیه خدا از منظر قرآن کریم 160
- ضرورت توصیف خداوند از منظر فلسفی 161
- پاسخ اجمالی به نظریّه ضرورت توصیف خداوند 163
- تعبّدی نبودن نهی از توصیف خداوند 164
- پاسخ به آخرین اشکالات به توقیفی بودن اسماء 166
- استفاده از الفاظ بدون مفهوم 168
- اشاره 168
- استفاده از لفظ «خدا» 169
- معنای عامّ و خاصّ عبادت خدا 170
- استفاده از الفاظ دارای مفهوم عامّ و خاص 171
- مفاهیم تشبیهی و تنزیهی 172
- استفاده از الفاظ اسم و غیر اسم خدا 173
- جمع بندی انواع الفاظ و کارآیی آن ها 174
- تفاوت دلالت الفاظ بر خدا و بر مخلوقات 175
- عدم جواز اطلاق «نوریّ الذّات» بر خدا 176
- نفی اشتراک لفظی بین خدا و خلق در الفاظ با مفاهیم تنزیهی 177
- نفی اشتراک معنوی بین خدا و خلق در الفاظ با مفاهیم تنزیهی 179
- بررسی مجاز بودن یا نبودن الفاظ الهی 180
- بررسی حقیقت و مجاز بودن (با تعریف دیگر) 181
- عدم تطبیق قالب های الفاظ بشری بر الفاظ الهی 184
- چگونگی دلالت الفاظ با مفاهیم عام بر خداوند 185
- دلالت الفاظ بدون مفهوم بر خداوند 186
- فصل 1: ویژگی ها و ادلّه معرفت بدون الآیه 188
- امکان وقوع معرفت خدا بدون وساطت آیات 188
- تعریف معرفت بدون الآیه 189
- دلیل صریح بر وقوع معرفت بدون الآیه 190
- معرفت کامل و معرفت ناقص 191
- شهود خالق بدون مخلوق 192
- معنای نفی صفات از خداوند از نظر برخی بزرگان 193
- دلالت حدیث «بک عرفتک...» 194
- دلالت احادیث معرفه الله بالله 195
- معرفت خداوند بدون حجاب آیات 197
- کنه معرفت خداوند 198
- رؤیت قلبی خدا به واسطه حقایق ایمان 200
- رؤیت خداوند به واسطه آیاتش 201
- احادیث «معاینه»ی خداوند 203
- «زیارت» خداوند 205
- «نظر» کردن دل ها به خداوند 205
- «لقاء» و «وصل» خداوند 206
- احتجاب خداوند در همه مراتب معرفت 207
- وصال و فراق معرفتی، نه وجودی 208
- نقد و بررسی نظریّه ای درباره لقاء الله 210
- معنای لقاء الله در قرآن کریم 211
پیش گفتار
بسم الله الرحمن الرحیم
تقدیم به
بارگاه ملکوتی
هادی امّت،
امام ابوالحسن الثّالث
حضرت علیّ النّقی علیه السلام
به نیابت از
سیصد وسیزده سردار
که در بیت الله الحرام
به نوای مولایشان لبّیک می گویند.
به امید مطلع الفجر ظهور
دفتر چهارم: معرفت بالآیه و بدون الآیه ی خداوند
دکتر سیّد محمّد بنی هاشمی
«یا اللهُ یا مَن له الأسماءُ الحُسنی بِجاهِ محمَّدٍ و آلِ محمَّد صَلِّ
عَلی محمَّدٍ و آلِ محمَّد واجعَلنی مِن أوفَرِ عِبادِکَ نصیباً مِن کُلِّ خَیرٍ أنزَلتَهُ فی هذه اللَّیلَهِ و فی هذا الیَوم أو أنت مُنزِلُهُ...»(1)
خدا را سپاس که در ماه مبارک دیگری توفیق تکمیل مباحث توحید را به بنده بی مقدار خود عنایت فرمود. از ولیّ نعمت خود، حضرت مولانا بقیّه الله الاعظم - ارواحنا فداه- هم بی نهایت سپاس گزارم که لطف خاصّ خود را شامل این کم ترین دوستدارش نمود تا در این ماه خدا، در بحث معرفت پروردگار قلم بزند.
این کتاب چهارمین دفتر «کتاب توحید» است که آخرین آن ها محسوب می شود. دفتر اوّل در موضوع «اثبات صانع»، دفتر دوم درباره «معرفت خدا و آثار و احکام آن» و دفتر سوم بر محور «تسبیح و توحید خداوند» بوده است و در این دفتر نیز «معرفت بالآیه و بدون الآیه»ی پروردگار مورد بحث قرار می گیرد.
این چهار دفتر شامل امّهات مباحث توحید نظری از دیدگاه قرآن کریم، عقل و احادیث اهل بیت علیهم السلام می باشد. سطح مطلب، نه چندان ساده و نه تخصّصی است؛ امّا).