- پیشگفتار 1
- اهمیت توحید 2
- کلیات 2
- اصالت توحیدی انسان 2
- ١. توحید نظری 3
- اقسام توحید 3
- اشاره 3
- ٢. توحید عملی 4
- اشاره 5
- اشاره 5
- بخش اول: توحید نظری 5
- اشاره 5
- ١. توحید ذاتی 5
- اشاره قرآن به توحید واحدی 5
- اشاره 5
- الف) توحید واحدی 5
- یک - برهان فطرت 6
- اشاره 6
- براهین توحید واحدی 6
- اول - اشاره به اصل برهان 9
- دو - برهان تمانع وهماهنگی جهان 9
- اشاره 9
- دوم - اشاره به نفی تالی و مقدم 10
- ب) توحید احدی 11
- اشاره 11
- سه - برهان هدایت ودعوت 11
- اقسام توحید احدی 12
- توحید احدی از دیدگاه قرآن کریم 12
- اشاره 13
- ٣. توحید افعالی 13
- ٢. توحید صفاتی 13
- قانون علیت و توحید افعالی 14
- الف) علیت ماده اولی 15
- ب) علیت انسان 15
- اقسام علل طبیعی 15
- اشاره 15
- ب) شفای دردهای باطنی 16
- اشاره 16
- اقسام علیت معنوی و غیبی 16
- الف) نورافشانی قرآن در هدایت 16
- ج) آرامش دل 17
- د) گناه، سبب گسترش فساد 17
- ه) کفر، سبب لعن الهی 17
- و) ظلم، سبب تحریم طیبات 18
- ح) ایمان، سبب هدایت الهی 18
- ز) کار نیک، سبب وفور نعمت 18
- اقسام توحید افعالی 19
- اشاره 19
- ی) تقوا، عامل ازدیاد رزق 19
- ک) استقامت در توحید، عامل تأیید از جانب فرشتگان 19
- ط) صبر، سبب جزای اخروی 19
- اشاره 20
- ١. توحید در ربوبیت 20
- مفهوم «ربوبیت» 21
- ب) سرور مطاع 21
- اشاره 21
- الف) مالک و صاحب 21
- ج) مصلح و مدبر و مربی امور 22
- توحید در خالقیت، منشأ توحید ربوبی 25
- ادله توحید ربوبی 27
- اشاره 27
- ١. فطرت دلیل بر توحید ربوبی 27
- الف) تلازم بین مقدم و تالی 28
- اشاره 28
- ٢. اتقان و نظاممندی عالم، دلیل بر توحید ربوبی 28
- ب) نفی تالی 29
- نهی از اعتقاد به ربوبیت استقلالی برای غیر خداوند 30
- مشرکان و شرک در ربوبیت 32
- مذمت مشرکان به جهت اعتقاد به استقلال معبودان خود 34
- اشاره 34
- ١. تربیت در امور مادی 34
- تربیت غیر، به اذن خداوند 34
- ٢. تربیت در امور معنوی 34
- پاسخ 37
- شبهه: تلازم بین توحید ربوبی و الوهی 37
- کلام علوی مالکی در تلازم بین توحید ربوبی و الوهی (شرک ربوبی مشرکان) 41
- خداوند، تنها خالق مستقل 42
- اشاره 42
- ٢. توحید در خالقیت 42
- خالقیت طولی خداوند نسبت به فعل انسان 43
- نهی از اعتقاد به خالقیت استقلالی برای غیر خدا 43
- خالقیت غیر خدا به اذن خدا 44
- ٣. توحید در ولایت وحاکمیت 45
- ارتباط بین ربوبیت و خالقیت 45
- اشاره 45
- اشاره 47
- 4. توحید در قانونگذاری 47
- حاکمیت غیر خدا، به اذن خدا 47
- اعتقاد مشرکان به شرک در قانونگذاری 49
- 5. توحید در مالکیت 49
- اشاره 49
- مالکیت مجازی غیر خدا 52
- مالکیت مجازی غیر خدا، به مشیت خدا 53
- اشاره 54
- بخش دوم: توحید عملی 54
- فتاوای وهابیان 54
- اوّل: مفهوم عبادت (بحث مفهومی) 56
- اشاره 56
- مباحث توحید در عبادت 56
- اشاره 56
- مفهوم الوهیت 57
- بررسی اقوال 58
- دوّم: توحید در عبادت از دیدگاه قرآن (بحث حکمی) 60
- اشاره 60
- اقسام عبودیت 62
- اشاره 62
- ١. مملوکیت منفعت 63
- ٢. عبودیت اطاعت 63
- ٣. تعظیم به قصد ربوبیت یا الوهیت 64
- ارکان عبادت 65
- اشاره 65
- الف) خضوع با اعتقاد به الوهیت 66
- ب) خضوع با اعتقاد به ربوبیت 67
- سوم: مصداق عبادت 68
- اشاره 68
- اطاعت از دستورات الهی همراه با اعتقاد صحیح 73
- فرق بین توجه به کعبه و توجه به بتها 75
- نقد 76
- تقسیم توحید نزد وهابیان 76
- ارکان عبادت نزد وهابیان 77
- نقد وبررسی 78
- ارتباط بین توحید در خالقیت با توحید در عبادت 80
- دلیل فطرت بر توحید عبادی 80
- ارتباط بین توحید الوهی با توحید در عبادت 81
- ارتباط بین توحید ربوبی با توحید در عبادت 81
- عبادت بتها با اعتقاد به خالقیت و رزّاقیت استقلالی 82
- الف) استعمال با (مِنْ دُونِ اللهِ) 85
- ١. دعا به معنای عبادت و پرستش 85
- اشاره 85
- اشاره 85
- انواع دعا وصدا زدن غیر 85
- ب) استعمال با مَعَ اللهِ 88
- اشاره 88
- ٢. دعا به معنای طلب وخواستن واستغاثه 88
- الف) دعا در امر دنیوی 89
- ب) دعا در امر آخرت 90
- اشاره 91
- ٣. دعوت به هدایت یا ضلالت 91
- الف) متعدی با «إلی» 91
- ب) متعدی با لام 92
- 4. دعا به معنای ندا 93
- خلط وهابیان بین دعای عبادت ودعای طلب وخواستن 94
- 5. دعا به معنای ادعا 94
- شبهه: تلازم بین دعای طلب با دعای عبادت 97
- پاسخ 98
- مطلق دعا و صدا زدن عبادت نیست 99
- شبهه: تقیید دعای طلب در کلمات وهابیان 102
- پاسخ 104
- دعای استقلالی، مخصوص خداوند متعال 109
- ٢. به نحو تبعیت 109
- اشاره 109
- ١. به نحو استقلالیت 109
- اعمال به نیت است 110
- اشاره 113
- بخش سوم: بررسی آیات متشابهات 113
- اشاره 133
- شبهه اول: دعا عبادت است! ! 133
- پاسخ به شبهات 133
- شبهه دوم: کفر بودن قصد اولیا 147
- شبهه سوم: عدم اعتقاد کفار به ربوبیت بتها 150
- شبهه چهارم: همصدایی با مشرکان 151
- شبهه پنجم: نهی از صدا زدن غیرخدا 152
- شبهه ششم: روزی خواستن از خدا 153
- شبهه هفتم: رفع گرفتاری از سوی خدا 154
- شبهه هشتم: کفایت کردن خدا 155
- شبهه نهم: بطلان صدا زدن غیر خدا 156
- شبهه دهم: عدم اجابت دعا از سوی غیرخدا 157
- شبهه یازدهم: فقط صدا زدن خدا هنگام اضطرار 157
- شبهه دوازدهم: لزوم پناه بردن به خدا 158
- شبهه چهاردهم: خدا، تنها برطرفکننده گرفتاریها 159
- شبهه سیزدهم: ظلم بودن صدا زدن غیرخدا 159
- شبهه پانزدهم: گمراهی مشرکان از صدا زدن خدا 160
- شبهه شانزدهم: عدم امکان اجابت دعا از سوی غیرخدا 168
- شبهه هفدهم: نهی از صدا زدن کسی همراه با خدا 171
- کتابنامه 173
وچه کسی امور (جهان) را تدبیر میکند؟ به زودی ]در پاسخ [ میگویند: خدا.
مفهوم «ربوبیت»
اشاره
در لغت، کلمه «ربّ و ربوبیت» به چند معنا اطلاق میشود:
الف) مالک و صاحب
گفته میشود فلان شخص ربّ خانه است یعنی صاحب خانه و مالک آن میباشد.
زبیدی میگوید:
الربّ هو الله عزوجل، و هو ربّ کلّ شیء ای مالکه، و له الربوبیة علی جمیع الخلائق لاشریک له، و هو رب الارباب و مالک الملوک و الاملاک.(1)
ربّ همان خدای عزوجل است، و او پروردگار هر موجود یعنی مالک اوست و برای اوست ربوبیت بر تمام خلایق و شریکی برای او نیست، و او رب ارباب و مالک پادشاهان و املاک است.
قرطبی در تفسیر آیه: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ میگوید: « أی مالکهم و کلّ من ملک شیئاً فهو ربّه »(2)؛ «یعنی مالک آنان، و هرکسی که چیزی را مالک گردد او ربّ آن است» .
ب) سرور مطاع
ابن منظور میگوید:
1- تاج العروس، زبیدی، ج١، ص ٢۶٠.
2- الجامع لأحکام القرآن، ج١، ص ٩۶.