کتاب توحید - دفتر دوم: معرفت خدا و آثار و احکام آن صفحه 198

لا یُقاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ (ص) مِن هذه الامّةِ أحَدٌ.(1)

هیچ کس از این امّت با آل محمد (ص) قیاس نمی شود.

بنابراین، علم، قدرت و... همه ی کمالات در هیچ کس قابل مقایسه با آنان نیست؛ اما آنان هر چه باشند و به هر درجه ای که رسیده باشند، بالاخره مخلوق اند و هیچ کمالی را به ذات خودشان دارا نیستند و ماهیّتشان فقیر بالذّات است و اگر لحظه ای به حال خود رها شوند، سقوط می کنند و... همه ی این ویژگی هایی را که مشترک بین آن ها و سایر انسان هاست، دارند. بنابراین، ما باید فوقیّت خداوند را بر مخلوقات از این که شبیه فوقیّت اهل بیت (ع) بر سایرین باشد، تنزیه نماییم. بنابراین، قابل قیاس نبودن خدا با مردم (لا یُقاس بالنّاس) هم شبیه قابل قیاس نبودن کسی با آل محمد (ص) نیست. این دو «لا یُقاس» لا یُقاس! یعنی نباید با هم مقایسه شوند. ویژگی ششم معرفت خدا که اختصاصی آن بود، بر همین نکته ی لطیف دلالت می کند.

مقدم بودن خدا بر خلق

جمله ی بعدی امیرالمؤمنین (ع)

أمامَ کُلِّ شَیءٍ و لا یُقالُ: له أمامٌ.

مقدم بر هر چیز است و نمی توان گفت: جلویی دارد.

او خودش مقدم و جلوی هر چیز است؛ اما نمی توان گفت جلویی برای او هست. همه ی این ها را باید تنزیهی معنا کنیم. مثلاً این که او جلوی هر چیز است، می تواند به این معنا باشد که هیچ چیز از او سبقت نمی گیرد و جلو نمی افتد. جلو افتادن از خدا به این است که کسی از خواست خدا و قضای الهی پیشی بگیرد یا چیزی از علم خداوند پیش افتد یا بالاتر از توان و قدرت او باشد و یا ... بنابراین، نمی توان گفت که چیزی جلوی اوست، پس جلویی ندارد (لا یقال: لَه أمامٌ). با این ترتیب، چیزی از «اَمام بودن او بر هر چیز» و «اَمام نداشتن او» برای ما قابل کشف و فهم نیست که اگر غیر از این بود، تشبیه لازم می آمد.