- مقدّمه ناشر 1
- اشاره 3
- درس اول: اهمّیّت معارف اعتقادی و معرفت خدا و معنای «معرفت» و «علم» 3
- 1. معرفت، عمل قلب 4
- اشاره 5
- 2. اهمّیّت معرفت خدا 5
- 2_1. معرفت خدا، هدف خلقت 6
- 2_2. برتری معرفت خدا بر سایر معارف 7
- 3. تفاوت معنایی معرفت و علم 8
- اشاره 8
- 3_1. معرفت در لغت 9
- 3_2. تفاوت علم و معرفت در بیان برخی صاحب نظران 11
- 3_3. تأمّلی در آراء صاحب نظران 13
- 4. خلاصه درس اوّل 15
- 5. خودآزمایی 16
- درس دوم: معرفت خدا فطری است _ آیات (1) 17
- اشاره 17
- 1. فطرت در واژه نامه ها 18
- 1_1. نظرهای لغت پژوهان و لغویان 18
- 1_2. خلاصه بحث 20
- 2_1. آیه فطرت 21
- 2. معرفت فطری خدا در قرآن 21
- 2_2. آیه «صبغه الله» 24
- 2_3. آیه «أ فی الله شکّ...» 26
- 2_4. آیه «حنفاء لله» 28
- 3. خلاصه درس دوم 29
- 4. خودآزمایی 30
- اشاره 31
- درس سوم: معرفت خدا فطری است - آیات (2) 31
- 1. آیات «لئن سألتهم من خلق السماوات...» 33
- 2. آیه «کان الناس...» 35
- 3. آیه «فذکّر إنّما أنت مذکّر» 40
- 4. آیات بأساء و ضرّاء 41
- 5. ظهور معرفت فطری در سختیها و گرفتاریها، و ایمان و کفر 45
- 6. خلاصه درس سوم 47
- 7. خودآزمایی 48
- اشاره 49
- درس چهارم: معرفت خدا فطری است «روایات» 49
- 1. احادیث فطری بودن معرفت خدا 51
- 2. احادیث فطرت عقول بر توحید 58
- 3. احادیث مفطور شدن حیوانات به معرفت خدا 61
- 4. خلاصه درس چهارم 63
- 5. خودآزمایی 64
- درس پنجم: مواقف تعریف عالم ارواح (1) 66
- اشاره 66
- 1. شواهدی بر وجود عوالم عهد 68
- 2. آیا عالم عهد یکی است؟ 70
- 3. خلقت ارواح 70
- 4. تواتر روایات خلقت ارواح پیش از ابدان 73
- 5. خلاصه درس پنجم 75
- 6. خودآزمایی 76
- اشاره 77
- درس ششم: مواقف تعریف - عالم ارواح (2) 77
- 1. شبهات وجود عالم ارواح 78
- 2. شبهه دیگر 81
- 3. خلقت دفعی ارواح 84
- 4. خلاصه درس ششم 86
- 5. خودآزمایی 87
- درس هفتم: مواقف تعریف - عالم ذرّ (1) 88
- اشاره 88
- 2. حکمت قرار دادن ارواح در ابدان 90
- 1. ارتباط عالم ذرّ و ارواح 90
- 3. عالم ذرّ در قرآن 91
- 3_1. آیه ذرّ 91
- 3_2. دیدگاه ها در مورد آیه ذرّ 95
- 4. خلاصه درس هفتم 98
- 5. خودآزمایی 99
- اشاره 101
- درس هشتم: مواقف تعریف - عالم ذرّ (2) 101
- 1. روایات عالم ذرّ 102
- 3_1. مرحوم شیخ حرّ عاملی 111
- 3. نظرهای برخی از دینپژوهان درباره روایات عالم ذرّ 111
- 2. تواتر روایات عالم ذرّ 111
- 3_2. مرحوم علّامه امینی 112
- 3_3. مرحوم نمازی شاهرودی 112
- 4. شبهات عالم ذرّ 113
- 3_4. مرحوم ملکی میانجی 113
- 3_5. آیه الله جهرمی شریعتمداری 113
- 5. خلاصه درس هشتم 116
- 6. خودآزمایی 117
- درس نهم: معرفت خدا به خدا 118
- اشاره 118
- 1. خدا، تنها راه شناخت خدا 120
- 3. عینیّت معرفت الله بالله با معرفت فطری خدا 121
- 2. بیان معرفت با اوصاف تنزیهی 121
- 4. ظهور خدا به واسطه اسماء 123
- 5. امتناع معرفت خدا به خلق 124
- 6. خلاصه درس نهم 126
- 7. خودآزمایی 127
- درس دهم: نفی واسطه در معرفت خدا 128
- اشاره 128
- 1. گُم بودن از معرفت 129
- 2. معرفت خدا، شرط استجابت دعا 131
- 3. معرفه الله بالله در روایت سدیر صیرفی 132
- 4. بیان علّامه طباطبایی؛ ذیل روایت سدیر صیرفی 136
- 5. نتیجه روایات معرفه الله بالله 138
- 6. خلاصه درس دهم 141
- 7. خودآزمایی 141
- درس یازدهم: روایات به ظاهر مخالف با روایات معرفه الله بالله 143
- اشاره 143
- 1. نفی الوهیّت از آنچه به خودی خود شناخته می شود 144
- 2. آنچه به خودی خود شناخته شود، مصنوع است. 146
- 3. قصور قوای ادراکی از معرفت خدا 148
- 4. کوتاهی خلق از معرفت خدا 150
- 5. خلاصه درس یازدهم 155
- 6. خودآزمایی 156
- درس دوازدهم: معرفت صنع خداست (1) 157
- اشاره 157
- 1_1. هدایت به عهده خداست. 159
- 1. آیات قرآن 159
- 1_2. بیرون بودن معرفت خدا از توانایی انسان 162
- 2. روایات 162
- 3. خلاصه درس دوازدهم 168
- 4. خودآزمایی 168
- اشاره 170
- درس سیزدهم: معرفت صنع خداست (2) 170
- 1. وابسته بودن ایمان و کفر بر اعطای معرفت 171
- 2. اکتسابی نبودن معرفت 173
- 3. ناتوانی آفریدهها بر اکتساب معرفت 175
- 4. نتیجه آیات و روایات یادشده 178
- 5. هدایت و معرفت اوّلی و ثانوی 179
- 6. خلاصه درس سیزدهم 182
- 7. خودآزمایی 183
- درس چهاردهم: معرفت صنع خداست (روایاتِ به ظاهر معارض) 184
- اشاره 184
- 1. معرفت، سرلوحه دین و دینداری 186
- 2. سرلوحه عبادت، معرفت خدا 188
- 3. امر خداوند متعال به کسب علم و معرفت 189
- 4. معرفت، بهترین اعمال و واجبترین فرائض 191
- 5. حلّ تعارض ظاهری دو گروه روایات و وجه جمع آنها 195
- 6. خلاصه درس چهاردهم 199
- 7. خودآزمایی 200
- درس پانزدهم: انسداد راه معرفت خدا از سوی بندگان 202
- اشاره 202
- 1. نهی از تفکّر و تکلّم درباره خدا 204
- 2. ناتوانی قوای بشری از معرفت خدا 205
- 3. نقش عقل در معرفت خدای تعالی 207
- 5. نقش پیامبران و اوصیا در معرفت خدا 210
- 4. بداهت معرفت خدا 210
- 7. خود آزمایی 213
- 6. خلاصه درس پانزدهم 213
- اشاره 214
- درس شانزدهم: توح_ی_د 214
- 1. توحید همان معرفت فطری است. 215
- 2. انواع توحید 217
- اشاره 217
- 2_1. توحید ذاتی 218
- 2_2. توحید صفاتی 220
- 2_3. توحید افعالی 222
- 2_4. توحید عبادی 224
- 3. خلاصه درس شانزدهم 226
- 4. خودآزمایی 227
- اشاره 228
- درس هفدهم: اسما و صفات (1) 228
- 1. معنای لغوی اسم و صفت 229
- 2. معنای اسم و صفت در روایات اهل بیت (علیهم السلام) 230
- 3. روایات گونه گون اهل بیت (علیهم السلام) در اسما و صفات 232
- 3_1. تنزیه خدا از توصیف بندگان 232
- 3_2. توصیف خدا به خود او 234
- 3_3. نفی صفات از خداوند متعال 235
- 4. برگشت صفات به تنزیه 238
- 5. خلاصه درس هفدهم 239
- 6. خودآزمایی 240
- درس هجدهم: اسما و صفات (2) 241
- اشاره 241
- اشاره 243
- 1. اشتراک لفظی در اسما و صفات 243
- اشکال 246
- جواب 246
- 2. اسما و صفات مخلوق و غیر خدایند 248
- 3. صفات ذات و صفات فعل 249
- 4. خلاصه درس هجدهم 256
- 5. خودآزمایی 257
- فهرست منابع 258
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدّمه ناشر
تفقّه در دین، یعنی به دست آوردن شناخت عمیق از آن، به حکم عقل، آیات قرآن و احادیث معصومان، بر زن و مرد مسلمان واجب است. اساسا «شناخت» پیشنیازِ ایمان و اعتقاد است. آیا ممکن است بدون شناخت امری، بدان ایمان آورد یا به آن معتقد شد؟ از سوی دیگر، در دین مبین اسلام، ایمان و اعتقادی ارزشمند و پذیرفته است که مبتنی بر شناخت باشد. راه دستیابی به شناخت و آگاهی، تحقیق و پژوهش و دوری از تقلید است؛ کاری که در تمام مراحل مختلف زندگی، بر آدمیان واجب است.
مؤسّسه فرهنگی نبأ، بر اساس آنچه یاد شد و در راستای رسالت فرهنگی خود، یعنی تقویت و ارتقاء مبانی اصیل اعتقادی مخاطبانش، به استاد پژوهنده و محقق فرهیخته، آقای محمّد بیابانی اسکویی، پیشنهاد کرد تا در اصول عقاید اسلامی، به روش آموزشی، کتابهایی را بنگارد و دروس منظّمی را تألیف و تدوین کند. خوشبختانه، استاد بیابانی، با همه مشاغل علمی و تحقیقی، پیشنهاد یادشده را پذیرفت و درسهایی را در موضوعات توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد، به رشته نوشته در آورد. شکر الله مساعیه.
خاطرنشان میشود که نوشتههای استاد بیابانی پس از نگارش، به دست برادران فاضل و گرامی، آقایان دکتر اسماعیل تاجبخش و دکتر مهدی دشتی دانشیاران دانشکده ادبیات دانشگاه علّامه طباطبایی، اصغر غلامی، محقّق و پژوهشگر معارف دینی ، مرتضی نادری و حجّت الاسلام محمّدعلی دزفولی ویرایش علمی و فنی شد. وفّقهم الله لمرضاته.
ان شاءالله این اثر پنج جلدی در راستای اهداف یادشده، در حوزه و دانشگاه و جامعه،