توحید و اسماء و صفات صفحه 131

همچنین در روایت تصریح شده که آن کس که گمان می کند به خدایی که نمی شناسد، ایمان دارد، از معرفت به دور است. معرفت خدا به فکر و عقل حاصل نمی آید و بی معرفت خدا، او هرگز عبادت نمی شود. توحید و ایمان نیز بدون آن معنا پیدا نمی کند. ولی باید دانست که این معرفت تنها به دست اوست و اوست که باید خود را معرّفی کند.

2. معرفت خدا، شرط استجابت دعا

از آن جا که معرفت خدا به تعریف خود او برای انسان حاصل می شود، دعا و التجا و استغاثه به او بر اساس همین معرفت معنا پیدا می کند. البتّه توجّه به این معرفت بعد از حصول آن است؛ به همین جهت است که وقتی از امام (علیه السلام) سؤال کردند که چرا دعاهای ما مستجاب نمی شود، فرمود:

لِأَ نَّکُمْ تَدْعُونَ مَنْ لَا تَعْرِفُونَهُ.(1)

زیرا شما کسی را می خوانید که نمی شناسیدش.

پس کسی که می خواهد به او راه پیدا کند و او را با معرفت بخواند، باید خود را از آن چه مانع معرفت اوست، دور نگه دارد. انسانی که می خواهد خدا را با مفاهیم و تصوّرات بشناسد و از این طریق او را بخواند، در حقیقت، متصوّرات و مفاهیم را مورد خطاب قرار می دهد نه خدای حقیقی خود را و به این دلیل، از معرفت خدا دور گشته است و غیر او را می خواند. به همین جهت است که دعاهایش مستجاب نمی شود.(2)

نکته دیگر این که اگر معرفت خود خدا _ خدای واقعی و حقیقی _ محال باشد و او برای انسان ها مجهول باشد _ چنان که برخی به آن معقتدند _ چگونه این روایت