توحید و اسماء و صفات صفحه 155

5. خلاصه درس یازدهم

Ë هر چیزی که به خودی خود و بدون تعریف و معرّفی از ناحیه خدا قابل شناخت باشد، خدا نیست.

Ë اگر در معرفت خدای متعال غیری هم دخالت داشته باشد، آن غیر به اراده خود خدا و طبق سنّت حکیمانه او واسطه معرّفی خداوند متعال شده است .

Ë آیه به واسطه خدای تعالی آیتیّت می یابد و استقلالی در معرّفی خداوند متعال ندارد.

Ë معرفت خداوند فعل اوست و کسی که خدا را به تعریف خود او می شناسد، چنین نیست که به او احاطه عقلی پیدا کند.

Ë حتّی پس از آن که خداوند خود را به موجود عاقل معرّفی کند، عقل انسانی شناخت عقلی به او پیدا نمی کند.

Ë معرفت خدا به خدا، فعل اوست و فعل خدا در حدّ قوای ادراکی انسان نیست و با بیان عقلی تبیین و تشریح نمی شود.

Ë حقّ معرفت خدا آن است که انسان خدا را از همه آن چه در مخلوق می بیند، تنزیه کند و هیچ گاه در مورد او تفکّر و تعقل و توهّم نکند و حتّی اوصافی را که او آیه و علامت خویش قرار داده است، موهوم و معقول خود نکند.

Ë با آن که عقل از رسیدن به خدا ناتوان است، امّا خداوند از جهت دیگری روشن و واضح است و احدی در او تردید ندارد.

Ë عقل مَثَل اعلای خداست و چنان که همه چیز به عقل درک می شود و عقل به خودش، خدا نیز به خودش شناخته می شود.