توحید و اسماء و صفات صفحه 189

ای ابوذر! خدا را چنان عبادت کن که گویا او را میبینی. و اگر تو او را نمیبینی، او تو را میبیند. بدان که سرآغاز عبادت او معرفت اوست؛ معرفت به اینکه او اوّل است و چیزی قبل از او نیست و یگانه است و دومی ندارد.

معرفتی که سرآغاز عبادت به شمار میآید، مانند روایات گروه اوّل، با هر دو معنای معرفت سازگاری دارد. زیرا کسی که میخواهد خدا را عبادت کند، باید معرفت او را داشته باشد؛ حال این معرفت فعل خود او باشد یا فعل خدای متعال. امّا اگر معرفت داخل در عبادت باشد _ که ظهور تعبیر «أوّل عباده الله» این است که قدم اوّل عبادت، خود جزئی از عبادت است _ در اینصورت، معرفت، فعل بنده خواهد بود نه فعل خدا. با توجّه به این نکته باید گفت: مراد از معرفت همان تصدیق و اقرار و اذعان وایمان است که فعل انسان است؛ نه اصل معرفت که فعل خداوند متعال است.

3. امر خداوند متعال به کسب علم و معرفت

خدای تعالی میفرماید :

(فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِل_هَ إِلّا اللّهُ). (1)

مرحوم شیخ طوسی در تفسیر آیه شریفه مینویسد :

«فاعلم» یا محمّد «أنّه لا إله الّا الله»؛ أی: لا معبود یحقّ له العباده إلّا الله. و فی ذلک دلالهٌ علی أنّ المعرفه بالله اکتساب؛ لأنّها لو کانت ضروریّه لما أمر بها. (2)

«بدان» ای محمّد «که خدایی جز الله نیست»؛ یعنی معبودی که عبادت برایش شایسته باشد، جز الله نیست. این آیه دلالت میکند که معرفت اکتسابی است؛ زیرا اگر ضروری بود، به آن امر نمیکرد.