توحید و اسماء و صفات صفحه 27

آیا خبر کسانی که پیش از شما بودند، یعنی قوم نوح و عاد و ثمود، و آنان که بعد از ایشان بودند که جز خدا کسی از آنان آگاهی ندارد، به شما نرسیده است؟ رسولانشان با دلایل آشکار به سوی آنان آمدند؛ امّا آنها دستهای خویش به دهانهایشان نهادند و گفتند: ما به آنچه شما برای آن فرستاده شدید، کافریم و دربارهی آنچه ما را به سویش می خوانید، در شکّ و تردید هستیم. رسولانشان به آنان گفتند: آیا دربارهی خدا که پدیدآورنده آسمانها و زمین است، شک وجود دارد؟ او شما را میخواند تا برخی گناهانتان را ببخشد و به شما تا زمان معیّن مهلت دهد.

نکات

الف) در این آیات شریفه، هر گونه شکّ و تردید درباره خدای متعال نفی شده است. منشأ این امر، همان فطری بودن معرفت خداوند متعال است که در دو آیه پیش به آن تصریح شده بود. زیرا بر اساس آن دو آیه، همه انسانها از همان اوّل خلقتشان، به معرّفی الاهی، به خدای متعال معرفت پیدا کردهاند.

ب) بر اساس روایات معتبر، خداوند متعال، به عمد، در این دنیا بندگان را از معرفت خویش غافل کرده و پرده فراموشی بر آن انداخته است. اراده الاهی بر این است تا این پرده غفلت و فراموشی به وسیله پیامبرانش کنار زده شود و خدای تعالی به واسطه انبیا و رسولان بر بندگان ظاهر و هویدا گردد.

ج) انسانها از حیث معرفت خدا، دو گروهاند: یا از او غافلاند، یا متذکّر و متوجّه او. کسی که از خدا غافل باشد، نه شکّ و تردید برای او معنا دارد و نه انکار و تکذیب از او میسّر است. امّا کسی که متوجّه گردیده و خدا را به خود او یافته است (یعنی به تعریف او که فعل اوست)، دیگر معنا ندارد که درباره خدا، به خود شکّ و ارتیاب راه دهد. آری، او میتواند قلب خود را به آن معرفت پیوند دهد، بدان اعتقاد پیدا کند و همیشه آن را در تمام اعمال خویش مدّ نظر قرار دهد؛ چنان که میتواند عناد و سرکشی کند، از آن روی گرداند، در کارهای خویش بدان اعتنا نکند و در مقابل آن نرم و خاضع نشود. پس شک و تردید در مورد خدای معروف به تعریف