عدل الهی صفحه 101

پرنده ای که اقرار به ولایت کرد قوش شکاری سفید و چکاوک بوده است.(1)

همچنین از آنچه در تغییر و تبدیل بعضی از انسان ها به صورت بوزینه و خوک نقل گردید، معلوم شد که از نظر قرآن کریم و روایات معصومان (علیهم السلام) این امر که اساس اختلاف ها و تفاوت ها به تکلیف و امتحان مستند شده است، تنها اختصاص به اصل خلقت ندارد، بلکه در این دنیا هم اطاعت و عصیان، تأثیر فراوانی در رسیدن برخی از نعمت ها و کمالات و درجات بالایی از آن ها برای موجودات دارد. این امر از مسلّمات روایات معصومان (علیهم السلام) است. آیه شریفه (إِنَّ اللهَ لا یُغَ_یِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یُغَیِّ_رُوا مابِأَنْفُسِ_هِمْ)(2) و آیه (ذلِکَ بِأَنَّ اللهَ لَمْ یَکُ مُغَ_یِّراً نِعْمَهً أَنْعَمَها عَلی قَوْمٍ حَتّی

یُغَ_یِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ)(3) و آیات و روایات فراوان دیگری که در جزای اعمال در این

دنیا وارد گشته به صراحت بر این امر دلالت دارند.

خلاصه درس هفتم

Ë بسیاری از امور ظاهری و باطنی انسان ها در عوالم پیشین به دست خود آن ها رقم خورده است؛ امّا پرونده انسان هابسته نشده و تکلیف و امتحان خاتمه نیافته است.

Ë هر عملی آثاری در پی دارد، امّا تداوم تکلیف و امتحان موجب می شود که انسان سابقه خود را اصلاح کند یا پرونده خویش را سیاه تر گرداند.

Ë طینت ها _ که در عوالم قبل مختلف شده اند _ اقتضایی بیش نیستند و انسان با قدرت و اختیار خویش می تواند بر آثار طینتش غلبه کند.

Ë برخی معتقدند که اختلاف اشیا، ذاتی آن ها و لازمه نظام علّت و معلول است و در نتیجه، جایگاه اشیا ثابت و تغییرناپذیر است؛ امّا به تصریح قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) ادامه تکلیف و امتحان و اطاعت و عصیان بندگان در این دنیا در تغییر

1- . ر.ک: بحارالانوار 27 / 280 _ 284 و ج 41 / 241 و 245 و ج 64 / 47 و ج 65 / 216.
2- . رعد(13) / 11.
3- . انفال(8) / 53.