عدل الهی صفحه 137

لایَسْتَیْقِنُ الْقَلْبُ أَنَّ الْحَقَّ بَاطِلٌ أَبَداً وَ لَا یَسْتَیْقِنُ أَنَّ الْبَاطِلَ حَقٌّ أَبَداً. (1)

قلبت هیچ گاه به حدّی نمیرسد که باطل را حق و حق را باطل بداند.

از پیامبر خاتم هم نقل شده است که فرمود :

فَیَقَعُ فِی قَلْبِ هَذَا الْإِنْسَانِ نُورٌ فَیَفْهَمُ الْفَرِیضَهَ وَ السُّنَّهَ وَ الْجَیِّدَ وَ الرَّدِیءَ. أَلَا وَ مَثَلُ الْعَقْلِ فِی الْقَلْبِ کَمَثَلِ السِّرَاجِ فِی وَسَطِ الْبَیْتِ. (2)

پس در قلب این انسان نوری واقع میشود که فریضه و سنّت و خوب و بد را بهواسطه آن میفهمد. بدان که عقل در قلب مانند چراغی است در وسط خانه.

و به وجود این نور است که حجّت بر بندگان تمام میشود :

حُجَّهُ اللَّهِ عَلَی الْعِبَادِ النَّبِیُّ وَ الْحُجَّهُ فِیَما بَیْنَ الْعِبَادِ وَ بَیْنَ اللَّهِ الْعَقْلُ. (3)

حجّت خدا بر بندگان پیامبر و حجّت بین بندگان و خدا عقل است.

و در حدیثی دیگر، ابن سکّیت از امام رضا (علیه السلام) از حجّت خدا سؤال میکند و امام (علیه السلام) در جواب میفرماید :

الْعَقْلُ یُعْرَفُ بِهِ الصَّادِقُ عَلَی اللَّهِ فَیُصَدِّقُهُ وَ الْکَاذِبُ عَلَی اللَّهِ فَیُکَذِّبُه. (4)

امروز حجّت خدا بر خلق، عقل است که با آن کسی را که به راستی خود را پیامبر مینامد، میشناسد و تصدیق میکند و کسی را که به دروغ خود را نبی مینامد، میشناسد و تکذیب میکند.

بنابراین از نظر آیات و روایات، هر انسانی با توجّه به نور عقل خویش، بدون توجّه به اجتماع انسانی و احکام مربوط به آن، خوبی و بدی و حق و باطل را

1- . تفسیر عیّاشی 2 / 53.
2- . علل الشرایع 1/ 98؛ مستدرک الوسائل 1 / 81؛ بحارالانوار 1 / 99.
3- . کافی 1 / 25، ح 22.
4- . کافی 1 / 24؛ بحارالانوار 75/ 342.