عدل الهی صفحه 141

جهت از سوی عقلا و خردمندان هم مورد مدح و سرزنش قرار نمیگیرد.

خلاصه درس دهم

Ë عدلیه معتقدند که حسن عدل و قبح ظلم، حکم عقل است و در این حکم، بین خدا و خلق فرقی نیست؛ پس خداوند متعال به حکم عقل انسانی، عادل است.

Ë فلاسفه، منطقیّین و برخی اصولیان حسن عدل و قبح ظلم و همه مدرکات عقل عملی را از امور اعتباری می دانند.

Ë برخی از علما نیز معتقدند که مدرکات عقل عملی همانند مدرکات عقل نظری واقعیّت و عینیّت دارند و اموری اعتباری نیستند.

Ë اعتباری شمردن حسن و قبح موجب از بین رفتن استقلال عقل در شناخت حسن و قبح می شود و از تعمیم معنای حسن و قبح به افعال الهی مانع می گردد.

Ë از آن جا که اشاعره قائل به جبر در افعال انسان اند، حسن و قبح عقلی را انکار کرده و قائل به حسن و قبح شرعی اند.

Ë خداوند متعال با اعطای نور عقل به انسان او را از حق و باطل و خوبی و بدی آگاه ساخته است.

Ë با وجود نور عقل در انسان و اثاره آن توسّط پیامبران، حجّت بر انسان تمام می شود و انسان ستایش یا سرزنش و سزاوار پاداش یا کیفر می شود.

Ë اگر به فعل فی حدّ نفسه و بدون توجه به فاعل آن نگاه شود، عقل خود فعل را حَسن یا قبیح می شناسد (حسن و قبح فعلی).

Ë در انتساب فعل به فاعل قصد و نیّت فاعل ملاک و معیار است (حسن و قبح فاعلی).

Ë جبر و اختیار در حسن و قبح فعلی تأثیر ندارد؛ ولی در حسن و قبح فاعلی مؤثر