- اشاره 3
- بخش اوّل: عدل الهی 3
- درس اول: جایگاه و معنای عدل الهی 4
- اشاره 4
- جایگاه بحث عدل 5
- معنای عدل 7
- معنای ظلم 12
- نتیجه معنای لغوی عدل و ظلم 14
- خلاصه درس اوّل 16
- خودآزمایی 16
- درس دوم: عدل الهی در قرآن 18
- اشاره 18
- نفی ظلم و ستم از خدا در قرآن کریم 19
- محرومیّت به جهت کوتاهی در اعمال 20
- محرومیّت به جهت ابتلاء و امتحان 21
- ظلم بودن عقاب بدون بیان 23
- استحاق موعود و عدل و ظلم 24
- ظلم به معنی «وضع الشیء فی غیر موضعه» در قرآن 27
- خلاصه درس دوم 28
- خودآزمایی 29
- درس سوم: عدل الهی در روایات 30
- اشاره 30
- معنای عدل در روایات 31
- معنای ظلم در روایات 32
- مراتب عدل و ظلم 34
- قول به جبر؛ نسبت ظلم به خدا 35
- محرومیّت ها و ابتلاها و رعایت تساوی میان انسان ها 37
- اعطای حق به صاحبان آن 40
- خلاصه درس سوم 44
- خودآزمایی 45
- درس چهارم: عدل الاهی از نظر عالمان 46
- اشاره 46
- خلاصه درس چهارم 56
- خودآزمایی 57
- اشاره 59
- درس پنجم: تقدّم و عمومیّت عدل الهی بر فضل و احسان الهی 59
- عدل الهی و تقدّم و عمومیّت آن بر فضل و احسان 60
- خلاصه درس پنجم 72
- خودآزمایی 72
- درس ششم: سبب پیدایش اختلاف اشیا 73
- اشاره 73
- کیفیت پیدایش اشیا و سبب اختلاف آن ها 74
- خلاصه درس ششم 88
- خودآزمایی 89
- اشاره 90
- درس هفتم: مراتب و جایگاه های موجودات و امکان تغییر در آن ها 90
- آثار طینت ها و تأثیر آن ها در کردار انسان ها 91
- مبانی فلسفه و عرفان و عدم امکان تغییر در نظام آفرینش 94
- خلاصه درس هفتم 101
- خودآزمایی 102
- اشاره 103
- درس هشتم: عدل الهی اصل اساسی ادیان الهی 103
- اصول دین اسلام و عدل الهی 104
- خلاصه درس هشتم 111
- خودآزمایی 112
- اشاره 113
- درس نهم: عدل الهی و حکمت و مالکیّت 113
- عدل الهی و مالکیّت خدا 114
- عدل الهی و حکمت خدا 123
- خلاصه درس نهم 126
- خودآزمایی 127
- درس دهم: عدل الهی و حسن و قبح 128
- اشاره 128
- عدل الهی و حسن و قبح عقلی 129
- حسن و قبح از نظر فلاسفه و منطقیّین و برخی از اصولیان 130
- حسن و قبح در قرآن و حدیث 135
- حسن فاعلی و حسن فعلی 138
- حسن و قبح عقلی و جبر و اختیار 140
- خلاصه درس دهم 141
- خودآزمایی 142
- درس یازدهم: عدل الهی و خیر و شرّ 143
- اشاره 143
- ارتباط مسأله خیر و شرّ با مباحث خداشناسی 144
- اشاره 144
- الف) توحید و خیر و شرّ 145
- اشاره 145
- شرور در آیات و روایات 149
- ب) عدل الهی و شرور 155
- ج) شرور و حکمت الهی 157
- خلاصه درس یازدهم 157
- خودآزمایی 158
- اشاره 160
- درس دوازدهم: عدل الهی و خلود 160
- عدل الهی و خلود 161
- خلاصه درس دوازدهم 169
- خودآزمایی 169
- درس سیزدهم: عدل الهی و شفاعت 170
- اشاره 170
- شفاعت در روایات 173
- شرایط شفاعت کنندگان 174
- شفاعت شوندگان 175
- محل شفاعت 178
- شفاعت و عدل و حکمت الهی 183
- خلاصه درس سیزدهم 184
- خودآزمایی 185
- بخش دوم: بدا 186
- اشاره 186
- اشاره 187
- درس چهاردهم: معنای ب_دا 187
- معنای بداء در لغت 188
- معنای اصطلاحی بدا 190
- خلاصه درس چهاردهم 205
- خودآزمایی 205
- اشاره 206
- درس پانزدهم: بداء در آیات قرآن کریم 206
- بداء در آیات قرآن کریم 207
- اشاره 207
- 1. آیه محو و اثبات 207
- 2. آیه قدر 208
- 3. آیه بسته نبودن دست خدا 211
- 4. آیه «کُلَّ یَوْمٍ هُ_وَ فِی شَأْنٍ» 212
- 5. آیاتی که بر فزونی و کاهش در خلق و عمر دلالت دارند 213
- 6. آیاتی که بر استجابت دعا و غفران و قبولی توبه دلالت میکنند 215
- 7. آیاتی که بر تغییر در خلق به سبب کردار بندگان دلالت میکند 216
- خلاصه درس پانزدهم 217
- خودآزمایی 218
- اشاره 219
- درس شانزدهم: بداء در روایات 219
- بداء در روایات 220
- بداء و علم پیامبران و ائمّه (علیهم السلام) 224
- خلاصه درس شانزدهم 228
- خودآزمایی 229
- بخش سوم: جبر و تفویض و امربین الامرین 230
- اشاره 230
- اشاره 231
- درس هفدهم: معنایِ واژگان کلیدی 231
- الف) جبر 233
- معنایِ واژگان کلیدی 233
- اشاره 233
- ب) اکراه 234
- ج) اضطرار 235
- د) تفویض 239
- خلاصه درس هفدهم 244
- خودآزمایی 245
- درس هجدهم: ابطال جبر و تفویض 246
- اشاره 246
- ابطال جبر و تفویض 247
- خلاصه درس هجدهم 256
- خودآزمایی 256
- درس نوزدهم: امر بین امرین 257
- اشاره 257
- امر بین امرین 258
- مشیّت و اراده و قضا و قدر الهی در افعال بندگان 268
- خلاصه درس نوزدهم 273
- خودآزمایی 275
- فهرست منابع 276
برخی انسان ها شفاعت کنند و از خدای تعالی عفو و بخشش آن ها را بخواهند. این اذن الهی هم در ناحیه کسانی که از این مقام بهره مند شده اند (شفاعت کنندگان) و هم در ناحیه شفاعت شوندگان، محدودیتی خاص دارد. محدودیتی که در ناحیه شفاعت کنندگان بود، گفته شد و معلوم شد که این اجازه به اشخاصی مخصوص در محدوده ای معیّن داده شده است؛ مثلاً مؤمن به قدر ایمانش شفاعت می کند و درجه ایمانش هر قدر بالاتر باشد، بیشتر می تواند شفاعت کند و پایین ترین مؤمنان از حیث برخورداری از حقّ شفاعت، درباره سی نفر می تواند شفاعت کند.
درباره شفاعت شوندگان هم مسلّم است که تنها کسانی مورد شفاعت قرار می گیرند که از شرک و کفر و انکار ولایت اولیای الهی و همین طور انکار شفاعت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به دور بوده باشند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید :
وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ بِالنَّارِ مُوَحِّداً أَبَداً وَ إِنَّ أَهْلَ التَّوْحِیدِ یَشْفَعُونَ فَیُشَفَّعُون.(1)
سوگند به آن که مرا به حقّ، بشارت دهنده و انذار کننده مبعوث کرد، خداوند هیچ موحّدی را با آتش عذاب نمی کند و اهل توحید شفاعت می کنند و شفاعتشان قبول می شود.
نیز می فرماید :
شفاعتی لأمّتی مَنْ أحَبَّ أهلَ بَیْتی وَ هُمْ شِیعَتی.(2)
شفاعت من تنها به کسانی از امّتم می رسد که اهل بیتم را دوست بدارند و آنان شیعیان من هستند.
همچنین در مورد قدریّه که قائل اند خیر و شرّ به آنان تفویض شده است، می فرماید :
1- . بحارالانوار 8 / 358؛ روضه الواعظین 1 / 42.
2- . کنزالعمّال 12 / 100.