- بخش اوّل: عدل الهی 3
- اشاره 3
- درس اول: جایگاه و معنای عدل الهی 4
- اشاره 4
- جایگاه بحث عدل 5
- معنای عدل 7
- معنای ظلم 12
- نتیجه معنای لغوی عدل و ظلم 14
- خودآزمایی 16
- خلاصه درس اوّل 16
- اشاره 18
- درس دوم: عدل الهی در قرآن 18
- نفی ظلم و ستم از خدا در قرآن کریم 19
- محرومیّت به جهت کوتاهی در اعمال 20
- محرومیّت به جهت ابتلاء و امتحان 21
- ظلم بودن عقاب بدون بیان 23
- استحاق موعود و عدل و ظلم 24
- ظلم به معنی «وضع الشیء فی غیر موضعه» در قرآن 27
- خلاصه درس دوم 28
- خودآزمایی 29
- اشاره 30
- درس سوم: عدل الهی در روایات 30
- معنای عدل در روایات 31
- معنای ظلم در روایات 32
- مراتب عدل و ظلم 34
- قول به جبر؛ نسبت ظلم به خدا 35
- محرومیّت ها و ابتلاها و رعایت تساوی میان انسان ها 37
- اعطای حق به صاحبان آن 40
- خلاصه درس سوم 44
- خودآزمایی 45
- درس چهارم: عدل الاهی از نظر عالمان 46
- اشاره 46
- خلاصه درس چهارم 56
- خودآزمایی 57
- اشاره 59
- درس پنجم: تقدّم و عمومیّت عدل الهی بر فضل و احسان الهی 59
- عدل الهی و تقدّم و عمومیّت آن بر فضل و احسان 60
- خلاصه درس پنجم 72
- خودآزمایی 72
- اشاره 73
- درس ششم: سبب پیدایش اختلاف اشیا 73
- کیفیت پیدایش اشیا و سبب اختلاف آن ها 74
- خلاصه درس ششم 88
- خودآزمایی 89
- اشاره 90
- درس هفتم: مراتب و جایگاه های موجودات و امکان تغییر در آن ها 90
- آثار طینت ها و تأثیر آن ها در کردار انسان ها 91
- مبانی فلسفه و عرفان و عدم امکان تغییر در نظام آفرینش 94
- خلاصه درس هفتم 101
- خودآزمایی 102
- اشاره 103
- درس هشتم: عدل الهی اصل اساسی ادیان الهی 103
- اصول دین اسلام و عدل الهی 104
- خلاصه درس هشتم 111
- خودآزمایی 112
- اشاره 113
- درس نهم: عدل الهی و حکمت و مالکیّت 113
- عدل الهی و مالکیّت خدا 114
- عدل الهی و حکمت خدا 123
- خلاصه درس نهم 126
- خودآزمایی 127
- اشاره 128
- درس دهم: عدل الهی و حسن و قبح 128
- عدل الهی و حسن و قبح عقلی 129
- حسن و قبح از نظر فلاسفه و منطقیّین و برخی از اصولیان 130
- حسن و قبح در قرآن و حدیث 135
- حسن فاعلی و حسن فعلی 138
- حسن و قبح عقلی و جبر و اختیار 140
- خلاصه درس دهم 141
- خودآزمایی 142
- اشاره 143
- درس یازدهم: عدل الهی و خیر و شرّ 143
- ارتباط مسأله خیر و شرّ با مباحث خداشناسی 144
- اشاره 144
- اشاره 145
- الف) توحید و خیر و شرّ 145
- شرور در آیات و روایات 149
- ب) عدل الهی و شرور 155
- خلاصه درس یازدهم 157
- ج) شرور و حکمت الهی 157
- خودآزمایی 158
- اشاره 160
- درس دوازدهم: عدل الهی و خلود 160
- عدل الهی و خلود 161
- خودآزمایی 169
- خلاصه درس دوازدهم 169
- درس سیزدهم: عدل الهی و شفاعت 170
- اشاره 170
- شفاعت در روایات 173
- شرایط شفاعت کنندگان 174
- شفاعت شوندگان 175
- محل شفاعت 178
- شفاعت و عدل و حکمت الهی 183
- خلاصه درس سیزدهم 184
- خودآزمایی 185
- اشاره 186
- بخش دوم: بدا 186
- اشاره 187
- درس چهاردهم: معنای ب_دا 187
- معنای بداء در لغت 188
- معنای اصطلاحی بدا 190
- خلاصه درس چهاردهم 205
- خودآزمایی 205
- اشاره 206
- درس پانزدهم: بداء در آیات قرآن کریم 206
- اشاره 207
- 1. آیه محو و اثبات 207
- بداء در آیات قرآن کریم 207
- 2. آیه قدر 208
- 3. آیه بسته نبودن دست خدا 211
- 4. آیه «کُلَّ یَوْمٍ هُ_وَ فِی شَأْنٍ» 212
- 5. آیاتی که بر فزونی و کاهش در خلق و عمر دلالت دارند 213
- 6. آیاتی که بر استجابت دعا و غفران و قبولی توبه دلالت میکنند 215
- 7. آیاتی که بر تغییر در خلق به سبب کردار بندگان دلالت میکند 216
- خلاصه درس پانزدهم 217
- خودآزمایی 218
- اشاره 219
- درس شانزدهم: بداء در روایات 219
- بداء در روایات 220
- بداء و علم پیامبران و ائمّه (علیهم السلام) 224
- خلاصه درس شانزدهم 228
- خودآزمایی 229
- بخش سوم: جبر و تفویض و امربین الامرین 230
- اشاره 230
- اشاره 231
- درس هفدهم: معنایِ واژگان کلیدی 231
- معنایِ واژگان کلیدی 233
- الف) جبر 233
- اشاره 233
- ب) اکراه 234
- ج) اضطرار 235
- د) تفویض 239
- خلاصه درس هفدهم 244
- خودآزمایی 245
- درس هجدهم: ابطال جبر و تفویض 246
- اشاره 246
- ابطال جبر و تفویض 247
- خلاصه درس هجدهم 256
- خودآزمایی 256
- اشاره 257
- درس نوزدهم: امر بین امرین 257
- امر بین امرین 258
- مشیّت و اراده و قضا و قدر الهی در افعال بندگان 268
- خلاصه درس نوزدهم 273
- خودآزمایی 275
- فهرست منابع 276
جاودانی مژده داده شده است و امّا دشمن ما که با ما به مخالفت برخاسته، در عذاب ابدی خواهد بود. و امّا کسی که امرش مبهم است و حالش دانسته نمی شود، مؤمنی است که به خود ستم کرده است و نمی داند سرانجام چه بر سر او می آید. خبر به او مبهم و ترسناک می رسد. پس خداوند متعال او و مخالفان ما را به یک چشم نگاه نمی کند و او را به شفاعت ما از آتش بیرون می آورد. پس عمل صالح انجام دهید و خدا را اطاعت کنید و به شفاعت متّکی نباشید و عذاب الهی را کوچک مشمرید که شفاعت ما به اسرافکاران نمی رسد جز بعد از عذاب سیصد هزار سال.
شفاعت و عدل و حکمت الهی
با توضیحی که درباره شفاعت و شرایط آن داده شد، روشن گردید که شفاعت به معنایی که در قرآن کریم وارد شده است و روایات اهل بیت (علیهم السلام) نیز بر آن تأکید دارد، هیچ منافاتی با عدل و حکمت الهی ندارد.
شفاعت به معنای مذکور نه تنها در روایات شیعه، بلکه در روایات عامّه نیز فراوان دیده می شود و به طور کلّی، امری نیست که بتوان آن را انکار نمود. از این رو، کسی که با شفاعت مخالفت می کند، یا از آنچه در قرآن کریم و روایات معصومان در این باره رسیده، اطّلاعی ندارد یا امر بر او مشتبه شده و گمان کرده است که شفاعت در دستگاه الهی هم _ نعوذ بالله _ مانند دستگاه های بشری است که اشخاص با استفاده از صاحب منصبان و متنفّذان در دستگاه های حکومتی، حقوق اشخاص دیگر را پایمال می کنند تا به مقامی یا ثروتی دست یابند که به هیچ وجه، شایستگی آن را ندارند. اگر شفاعت به این معنا باشد، با عدل الهی و حکمت خداوند متعال سازگار نیست، زیرا روشن است که انسان حکیم کاری نمی کند که مورد اشکال و اعتراض دیگران قرار گیرد و شخص عادل هرگز حق دیگری را پایمال نمی کند و حق هر کسی را به او می دهد همچنین روشن است که شفاعت با توضیحی که داده شد،