عدل الهی صفحه 27

تعالی خود برای آنها پاداش ده برابر به عهده گرفته و او صادق است و به وعدههایش حتماً عمل میکند.

بنابراین اگر خداوند متعال برای کسی در مقابل عملی پاداشی را تعیین کرده است، حتماً آن پاداش را به او خواهد داد؛ مگر اینکه آن پاداش شرطی داشته باشد که محقّق نشده باشد. پس درباره استحقاق بندگان به پاداشِ اعمال خودشان _ به معنایی که گفته شد _ تردیدی باقی نمیماند؛ امّا اصل این مطلب که خداوند متعال چه پاداشی را تا چه اندازه برای چه کسانی و با چه شرایطی به عهده گرفته است، جای بحث و گفتگو دارد و نیازمند تحقیق و بررسی دقیق و کامل است.

ظلم به معنی «وضع الشیء فی غیر موضعه» در قرآن

بابررسی کاربردهای لغوی واژه ظلم درمییابیم که عدم رعایت شأن وجایگاه هر چیزی ظلم به آن است. این معنا بهروشنی از آیه زیر نیز قابل استفاده است. بنگرید :

کِلْتا آلجَنَّ_تَیْنِ آتَتْ أُکُلَها وَلَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَیْ_ئاً. (1)

هر دو باغ ثمر خود را آوردهاند و چیزی از آن کم نگذاشته اند.

مرحوم شیخ طوسی در تفسیر آیه شریفه مینویسد :

الظلم والجور والعدوان متقاربه و ضدّ الظلم الإنصاف و ضدّ الجور العدل. وأصل الظلم انتقاص الحقّ لقوله تعالی: «کلتا الجنّتین.... ولم تظلم منه شیئا» أی لم تنقص. وقیل: أصله وضع الشی فی غیر موضعه... وکلاهما مطّرد. (2)

ظلم و جور و عدوان معنایی نزدیک به هم دارند. و ضد ظلم انصاف، و ضد جور عدل است. اصل ظلم کوتاهی از حق است، به دلیل قول خدای تعالی که میفرماید: «کلتا الجنّتین... ولم تظلم منه شیئاً»؛ «لمتظلم» یعنی کم نگذاشت. گفته شده است: اصل ظلم قرار دادن شیء در غیر جایگاهش