- اشاره 1
- مقدمه 1
- دین در تعریف برخی دانشمندان مسلمان 5
- اشاره 5
- اشاره 11
- اشاره 13
- الف) ادله انحصارگرایی 14
- ب) نقد انحصارگرایی مسیحیت 15
- اشاره 16
- نقد شمول گرایی 18
- الف) معنای لغوی واصطلاحی پلورالیسم دینی 21
- ب) خاستگاه پلورالیسم دینی 22
- ج) اقسام پلورالیسم دینی 26
- اشاره 31
- الف) روش بُرون دینی 31
- ب) روش درون دینی 31
- خلاصه فصل 32
- اشاره 33
- الف) تعریف حق 34
- اشاره 34
- ب) مفهوم دین 36
- ج) دین در قرآن 37
- د) دین حق از منظر قرآن 38
- ه) جهانی بودن رسالت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 46
- و) حقانیت دین اسلام 48
- اشاره 51
- الف) معنای نجات 52
- ب) رابطه دنیا وآخرت 56
- ج) قلمرو نجات 58
- اشاره 65
- الف) عدم اکراه در پذیرش دین 67
- ب) دعوت به گفت وگوی منطقی 69
- د) معیار زندگی مسالمت آمیز 71
- ج) دعوت به مدارا و نیکوکاری 71
- ه) رفتار پیشوایان اسلام با غیر مسلمانان 72
- و) اظهارات پاپ و پاسخ آن 75
- اشاره 79
- اقسام جهاد 79
- فلسفه جهاد 80
- خلاصه فصل 85
- اشاره 88
- اشاره 89
- استدلال اوّل: اراده الهی 89
- اشاره 89
- الف) اراده خداوند بر آزادی انسان 91
- اشاره 91
- ب) وحدت دین و کثرت شریعت 96
- ج) حاکمیت قرآن برکتاب های قبلی 98
- د) فضیلت و هیمنه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 102
- اشاره 103
- تحلیل و بررسی 103
- اشاره 103
- الف) خواست الهی 103
- ب) مربوط به معاد 104
- اشاره 105
- الف) اراده خداوند بر آزادی انسان 106
- تحلیل و بررسی 106
- اشاره 106
- نقدی بر نظریه قراملکی 108
- تحلیل و بررسی 110
- اشاره 110
- الف) مسئله قبله 110
- اشاره 110
- ب) اختلاف شریعت 111
- تأملی در مفهوم فاستبقوا الخیرات 113
- تحلیل و بررسی 115
- تحلیل و بررسی 117
- الف) شان نزول 117
- اشاره 117
- اشاره 117
- ب) دلالت سوره 118
- استدلال دوّم: صراط مستقیم 119
- بیان استدلال 119
- اشاره 138
- استدلال سوّم: مسلمان بودن پیروان ادیان توحیدی 138
- اشاره 149
- استدلال چهارم: هدایت عامّه خداوند 149
- تحلیل و بررسی 150
- تفاوت هدایت پذیری انسان با غیرانسان 151
- خلاصه فصل 158
- اشاره 162
- اشاره 163
- اشاره 163
- اشاره 164
- الف) انتساب به عناوین، معیار نیست 164
- تحلیل و بررسی 164
- ب) معنای ایمان به خدا 166
- ج) معنای عمل صالح 168
- اشاره 171
- تحلیل و بررسی 172
- اشاره 174
- تحلیل و بررسی 175
- اشاره 177
- تحلیل و بررسی 178
- اشاره 179
- استدلال دوّم: پاداش اهل کتاب 179
- اشاره 180
- اشاره 185
- ب) مؤمنان اهل کتاب، گرویدگان به اسلام 186
- الف) شان نزول 186
- اشاره 188
- تحلیل و بررسی 188
- اشاره 189
- تحلیل و بررسی 190
- خلاصه فصل 192
- جمع بندی مطالب 195
- اشاره 204
- نشریات 209
درباره یهودیان و غیر یهودیان پیش از مسیحیت گفته شده است، درباره پیروان ادیان دیگر نیز صادق بدانیم.
این یک نیروی تاریخی شمرده نمی شود، پس آنان در همان وضعیتی قرار دارند که انسان ها را نجات دهند؛ ازاین رو عاقلانه است که بگوییم خداوند همان لطف و عنایتی را به ایشان خواهد کرد که به انسان های پیش از مسیحیت کرده بود.
رانر، چنین افرادی را مسیحیان بدون عنوان(1) یا بی نام و نشان می خواند؛ زیرا با وجود آن که ایمان مسیحی آشکاری ندارند، آگاهانه یا ناآگاهانه در جست وجوی خداوند هستند و او را مورد پرستش قرار می دهند. در این جا قانون «همه یا هیچ» حاکم نیست؛ لطف و رحمت خداوند به درجات گوناگون شامل حال پیروان همه ادیان می شود، هرچند که صرفاً عهد جدید است که مرز نهایی میان حق و باطل را معین نموده است و خداوند نیز صرفاً در «عیسی مسیح» به گونه ای رستگاری بخش، تجلی یافته است.(2)
نقد شمول گرایی
کارل رانر می گوید: کسانی که صادقانه خداجو هستند و اهل ادیان دیگرند را می توان مسیحیان بی نام نامید.
عاقلانه است اگر فکر کنیم که خداوند همان لطف و عنایت را به ایشان (افرادی که به فرهنگ های دیگر متعلق هستند و هرگز تعالیم اعلام شده مسیحیت را نشنیده اند) خواهد کرد که به انسان های پیش از
1- (1) . anonymous Christians.
2- (2) عقل و اعتقاد دینی، ص 415 و 416؛ مباحث پلورالیسم دینی، ص 68؛ دین پژوهی، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، دفتر اول و دوم، ص 302 و 303.