امام شناسی و پاسخ به شبهات (امامت در حدیث) صفحه 263

1- 958. سیره ابن هشام، ج 2، ص 32؛ تاریخ طبری، ج 2، ص 84؛ سیره حلبی، ج 2، ص 3.

2- 959. سنن ابن ماجه، ج 2، ص 519؛ مسند احمد، ج 5، ص 277.

التفات به چند امر التفات به چند امر

اشاره

در اینجا لازم است که به چند نکته اشاره کنیم:

1 - مکان

در رابطه با مکان بیان این حدیث روایات مختلف اند: برخی از آن ها زمان آن را در حجهالوداع، روز عرفه، در عرفات معرفی کرده،(1) و برخی دیگر می گوید: خطبه در سرزمین منی ایراد شده است،(2) و در برخی از روایات اشاره شده که در مسجد بوده است، و تعدادی از روایات نیز از ذکر مکان ساکت است. آیا پیامبر در یک مکان این حدیث را بیان کرده است یا در چند مکان؟

احتمالی که ترجیح داده می شود آن است که پیامبرصلی الله علیه وآله در تمام مواضعی که در روایات به آن ها اشاره شده این حدیث را ایراد فرموده اند. آنچه مسلّم است این که این حدیث در حجهالوداع یا بعد از پایان یافتن آن هم ایراد شده است، حجهالوداعی که در آن پیامبرصلی الله علیه وآله خبر از نزدیک بودن رحلت خود داده بود. در نتیجه حضرت، وصیت بر این دوازده نفر نموده است؛ گرچه بخاری، روایت را مجمل ذکر کرده و سخنی از محلّ ایراد آن به میان نیاروده است.

2 - سؤال نکردن از اسامی افراد

دأب مسلمانان این بود که از بزرگ و کوچک مسائل حتی در اثنای سخنرانی از پیامبر سؤال می کردند، این روایات خبر از امری اعتقادی، علمی که سعادت آینده جامعه اسلامی را تضمین می کند می دهد، ولی در هیچ کدام از آن ها اشاره نشده که کسی از پیامبر در رابطه با اسامی آن ها سؤال کرده باشد، لذا حدیث از جهت مصداق در غالب مصادر حدیثی اهل سنت مبهم آمده است. جالب توجه آن که طبق برخی روایات، عده ای از قریش در مدینه بعد از بازگشت از حجهالوداع، به خدمت حضرت رسیدند و از وضعیت بعد از این دوازده خلیفه سؤال کردند ولی باز سؤال از اسامی این دوازده نفر در آن روایات به میان نیامده است. آیا معقول است که هیچ یک از