امام شناسی و پاسخ به شبهات (امامت در حدیث) صفحه 357

1- 1328. پیشین، ص 18.

2- 1329. همان، ص 225.

3- 1330. همان، ص 258.

4- 1331. همان، ص 355.

5- 1332. همان، ص 390.

6- 1333. تقریب التهذیب، ج 1، ص 506.

می گوید: بر کسی که جرح درباره او معلوم نیست عدالت ثابت است؛ زیرا جرح ضد تعدیل است و هر کسی که جرح نشده او عادل است تا جرح او ثابت شود! چون مردم مکلف به اموری که از مردم غائب است نیستند».(1)

خود ابن حجر در «لسان المیزان» نیز همین روش را دنبال کرده است.

3 - تصحیح حدیث به متابعات

اگر شخصی مورد نقد و جرح واقع شده باشد می توان حدیث او را با متابعات تقویت و تصحیح نمود. و اگر منفردات را در منکرات می شمارند ولی روایت عبدالسلام بن صالح را نمی توان از منفردات او برشمرد بلکه جماعتی دیگر غیر از او نیز حدیث «مدینه علم» را نقل کرده اند امثال: محمّد بن جعفر فیدی(2) جعفر بن محمّد فقیه،(3) عمر بن اسماعیل بن مجالد،(4) احمد بن سلمه جرجانی،(5) ابراهیم بن موسی رازی،(6) رجاء بن سلمه،(7) موسی بن محمّد انصاری،(8) محمّد بن خداش،(9) حسن بن علی بن راشد(10) و ابو عبید القاسم بن سلام.(11)

4 - تصحیح حدیث با شواهد معنوی

اگر نتوان راوی حدیث را با متابعات تصحیح نمود می توان او را با شواهد معنوی تصحیح کرد همان گونه که در علم حدیث به اثبات رسیده است و از این راه بسیاری از احادیث صحیحین و موطاً مالک و مسند احمد و دیگر مصادر حدیثی را می توان تصحیح نمود.

ابن عبدالبر حدیث عبدالکریم بن ابی المخارق که اجماع بر ضعف اوست را تصحیح کرده؛ زیرا شواهد معنوی بر حدیث او وجود دارد.(12)