امام شناسی و پاسخ به شبهات (امامت در حدیث) صفحه 503

1- 1997. فرائد السمطین، ج 1، ص 210.

2- 1998. البدایه و النهایه، ج 2، ص 305.

3- 1999. نظم درر السمطین، ص 100.

4- 2000. مجمع الزوائد، ج 9، ص 125و126.

5- 2001. حیاه الحیوان، ج 2، ص 340.

6- 2002. المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه، ج 4، ص 61، ح 3962؛ لسان المیزان، ج 5، ص 199.

7- 2003. الفصول المهمه، ص 37.

8- 2004. عمده القاری.

9- 2005. نزهه المجالس، ج 2، ص 212.

10- 2006. کنز العمّال، ج 13، ص 167، ح 3506 و ص 168.

11- 2007. التاج الجامع للأصول، ج 3، ص 336.

12- 2008. مجمع الجزین فی زوائد المعجمین، ج 3، ص 380.

2 - حدّ اقلّ کثرت طرق و اسانید زیاد این است که آن حدیث را به درجه حسن می رساند. مناوی از قول علائی در ذیل حدیث، «احبّ الأدیان الی اللَّه الحنفیه السمحه» می گوید: «لکن له طرق لا ینزل عن درجه الحسن بانضمامها»؛(1) «لکن برای او طرقی است که با انضمام آن ها به یکدیگر از درجه حسن پایین تر نمی آید.»

3 - بر فرض که این حدیث به درجه حسن نرسد و هر یک از سندهای آن به تنهایی قابل استناد نباشد، ولی مطابق قاعده ای که نزد اهل سنت ثابت است: طرق، یکدیگر را تقویت می کنند. و لذا می توان از این طریق آن را قابل احتجاج و استدلال دانست.

ابن حجر عسقلانی در مورد «حدیث ولایت»؛ یعنی حدیث پیامبرصلی الله علیه وآله خطاب به علی علیه السلام که فرمود: «... فانّه منّی و أنا منه و هو ولیکم بعدی» می گوید: «و برای آن طرقی است که یکدیگر را تقویت می کنند».(2)

مناوی در شرح حدیث «آفه العلم النسیان» می گوید: «فکان ینبغی للمصنف الإکثار من مخرجیه اشاره إلی تقویته»؛ «جا داشت که مصنف تخریج کنندگان حدیث را نقل کند تا این حدیث تقویت گردد».(3)

4 - کثرت طرق حدیث «طیر» موجب می شود که حدیث از طعن مصون بماند.

مناوی در شرح حدیث «اتّق اللَّه حیثما کنت...» می گوید: «اکثر المصنف من مخرّجیه اشاره الی ردّ الطعن فیه»؛ «ناقلین و تخریج کنندگان، این حدیث را به طور فراوان نقل کرده تا اشاره به این نکته کنند که این حدیث قابل رد نیست».(4)

5 - جلالت قدر و عظمت مؤلّفان کتبی که این حدیث را نقل کرده اند به حدّی نزد اهل سنت زیاد است که نمی توان گفت: حدیثی را که نزدشان باطل و جعلی بوده نقل کرده اند.

کسانی که حدیث را از مسلّمات دانسته اند

برخی از علمای اهل سنت «حدیث طیر» را از مسلّمات گرفته و آن را به طور جزم