امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 103

1- 238. سوره انبیا، آیه 73.

2- 239. سوره قصص، آیه 41.

3- 240. سوره نساء، آیه 64.

4- 241. سوره احزاب، آیه 21.

2 - احتمال دوم این است که امامت در آیه «ابتلاء» مقام تکوینی باشد که امام به وسیله آن قدرت پیدا می کند که نفوس قابل را دستگیری نموده و از راه باطن، آن ها را به هدایت حقیقی رهنمون کند.

در ابتدا چنین برداشت می شود که هر دو معنا داخل در مفهوم آیه «ابتلاء» به شکل ترتّبی و طولی است، ولی با تأمّلی بیشتر و مراجعه به آیات دیگر پی خواهیم برد که آیه درصدد بیان و افاده معنا و احتمال دوم است؛ زیرا خداوند متعال در آیه ای دیگر می فرماید: { وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یهْدُونَ بِأَمْرِنا}؛(1) «و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، [مردم را] هدایت می کردند.»

این هدایت، مجرد ارائه طریق و واضح کردن هدف برای اتمام حجّت بر خلق نیست؛ زیرا این افراد قبل از رسیدن به مقام امامت دارای مقام نبوّت و رسالت بوده اند که همان مقام ارائه طریق و واضح کردن هدف است. خصوصاً آن که در آیه فوق برای امامان علیهم السلام صفت { یهْدُونَ بِأَمْرِنا} آورده است. بنابر این مقصود به هدایت مخصوص به امام همان هدایت تکوینی و تصرّف در نفوس و تربیت آن هاست.

مقام امامت برتر از مقام نبوّت

با تأمّل و بررسی در این آیه پی خواهیم برد که مقام امامت بالاتر از مقام نبوّت است. مقام نبوّت، مقام اخبار از جانب خداوند است ولی مقام امامت، مقام هدایت و رهبری، بلکه دستگیری جامعه است. مقام امامت، مقام هدایت ظاهری و باطنی مردم به سوی کمال و سعادت دنیا و آخرت است. این معنا به خوبی از آیه «ابتلاء» استفاده می شود.

امامتی را که خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام داد در زمان پیری آن حضرت بود؛ چون طبق مدلول آیه، این مقام بعد از سرافرازی از امتحانات بود، و مهم ترین امتحان او داستان ذبح فرزندش اسماعیل است، و خداوند اسماعیل و اسحاق را در سنّ پیری به حضرت عنایت فرمود، آنجا که خداوند می فرماید: { اَلْحَمْدُ للَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی