امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 109

1- 256. سوره طلاق، آیه 1.

2- 257. سوره بقره، آیه 231.

ینالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ ؛ «عهد من به ستمکاران نمی رسد.» این نهی به گروه سوم که در گذشته عمر خود ستمگر بوده ولی در زمان تصدّی امامت عادل شده اند، خورده و تنها مقام امامت به گروه چهارم خواهد رسید، همان گروهی که از مقام عصمت در طول زندگانی خود برخوردارند.

ثانیاً: بر فرض که عنوان «ظالم» بر کسی که فعلاً ظالم نیست حقیقتاً اطلاق نگردد، ولی کسی که قبلاً ستم کرده و در هنگام فعلِ ظلم، حقیقتاً بر وی عنوان ظالم صدق کرده، داخل در مصداق «ظالمین» در آیه خواهد شد و جمله { لا ینالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ شامل او می شود، و لذا چنین کسی شایسته مقام امامت نیست.

ثالثاً: آیه «ابتلاء» اشاره به سنتی الهی در مقام اعطاء عهدها و مناصب الهی دارد. آیه، بر این مطلب تأکید دارد که این عهدها و منصب ها تنها به کسانی اعطا می شود که مانع و حافظی داخلی از ظلم و گناه در خود داشته باشند؛ زیرا امامت، کالایی نیست که به کسی داده شود و سپس با ظهور عدم صلاحیت شخص و انجام کار ناشایست و خطا و اشتباه، از او باز گردانده شود.

مسأله امامت، همانند نبوّت است. مقام نبوّت و رسالت به کسی عطا می شود که با وجود حافظ و عصمتی داخلی از اشتباه مصون باشد.

رابعاً: احکام بر دو نوع است: برخی از آن ها دائر مدار وجود موضوع است، مثل حکم: «شراب حرام است»، که با تبدیل موضوع، حکم نیز منتفی می گردد.

نوع دیگر این چنین نیست، بلکه اگر موضوعی هرچند برای یک لحظه متصف به آن وصف شود، آن حکم خواهد آمد؛ مثل جمله: «زناکار حد می خورد و دست دزد قطع می گردد» مقصود آن است که اگر کسی به این دو عنوان متّصف شد ولو دریک برهه از زمان، محکوم به حکم حد و قطع دست است، گرچه الآن متصف به این عمل نیست. ظلم نیز نسبت به حکم عهد امامت از قسم دوم است.

بررسی روایات

با مراجعه به روایات پی می بریم که پیامبر و اهل بیت علیهم السلام نیز همین معنا را از آیه «ابتلاء» فهمیده اند: