امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 113

1- 264. سوره بقره، آیه 2.

2- 265. سوره احقاف، آیه 12.

3- 266. قاموس المحیط، ماده «عصم.»

4- 267. لسان العرب، ج 12، ص 402، ماده «عصم.»

5- 268. النکت الاعتقادیه.

2 - شیخ طوسی رحمه الله می گوید: «عصمت امری است که با وجود آن، معصیت از مکلّف ممتنع می گردد، در حالی که اختیار فعل معصیت را دارد....»(1)

3 - قاضی بیضاوی شافعی می گوید: «عصمت ملکه ای نفسانی است که مانع از فسق و فجور می شود و متوقف بر علم به عواقب گناهان و مناقب طاعات است.»(2)

4 - فاضل مقداد می فرماید: «عصمت عبارت است از لطفی که خداوند متعال در حقّ مکلّف انجام می دهد، به نحوی که با آن لطف، انگیزه ای به ترک طاعت و انجام معصیت ندارد؛ با وجود قدرت بر آن.»(3)

5 - علامه طباطبایی رحمه الله می گوید: «مقصود ما از عصمت لطفی است در وجود انسان معصوم که او را از وقوع کارهایی که جایز نیست؛ مانند خطایا و معصیت باز می دارد.»(4)

فرق بین عصمت و عدالت

عدالت، ملکه ای است اکتسابی که غالباً مانع از صدور گناه است، از همین رو ممکن است که انسان عادل در برخی مواقع مرتکب گناهی شود؛ برخلاف عصمت که با وجود آن، ممتنع است که انگیزه گناه در معصوم پدید آید، اگرچه اختیار از او سلب نشده و قدرت ذاتی باقی است؛ زیرا امتناع به جهت نبودن انگیزه با قدرت ذاتی منافاتی ندارد.(5)

احتمالات در سبب عصمت

احتمالات در سبب عصمت

عصمت را به معنای منع از ارتکاب معصیت و نگه داری از هر پلیدی معنا کردیم، حال بحث در اسباب این منع و موجبات این نگه داری است. در ابتدای امر سه احتمال در آن متصور است: