امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 216

1- 610. سوره انبیا، آیه 22.

2- 611. سوره بقره، آیه 255.

از اسمای الهی هستند، برنامه خاص دارند. از این رو از میان دو معصوم که در یک زمان زندگی می کنند، یکی امام و دیگری مأموم است.

بر اساس این معیار کلّی، نمی توان گفت مصداق { الَّذِینَ آمَنُوا...} در آیه ولایت جمیع یا گروهی از مؤمنان است که در حال رکوع زکات می دهند، چون هرج و مرج پیش می آید و نقض غرض می شود؛ زیرا هدف از تعیین ولی، جلوگیری از هرج و مرج است، و اگر قرار باشد هر کسی در حال رکوع، صدقه بدهد، امام و رهبر باشد و چنین ادعایی داشته باشد موجب هرج و مرج خواهد شد.

از این رو مراد از { الَّذِینَ آمَنُوا...} تنها حضرت علی علیه السلام است، گرچه حصر اضافی است و در مقابل دیگر افراد از صحابه است و ولایت سایر ائمه از دلایل دیگر استفاده می شود.

معنای اَولی به تصرف

ثابت کردیم که معنای «ولی» همان اَولی به تصرف و اولویت در سلطه و سرپرستی است. حال ببینیم معنای «اولویت» چیست؟

قسطلانی در تفسیر آیه { النَّبِی أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ می گوید: یعنی پیامبر در تمام امور اَولی به مؤمنین است از خودشان، از بعضی آن ها نسبت به بعضی دیگر، در نفوذ حکمش و وجوب طاعتش. ابن عباس و عطا گفته اند: یعنی هر گاه پیامبرصلی الله علیه وآله آن ها را به چیزی دعوت نمود و نفس آن ها خود را به چیزی دیگر، اطاعت پیامبر صلی الله علیه وآله اولی از اطاعت خودش است؛ زیرا پیامبر امر نمی کند و راضی نمی شود مگر به چیزی که در آن صلاح و نجاح مردم است به خلاف نفوس آن ها.»(1)

گرچه عبارت { الَّذِینَ آمَنُوا} همه مؤمنان را شامل می شود، ولی این شمول و عموم مقصود نیست، بلکه مقصود بعضی از مؤمنان است؛ زیرا: