امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 29

1- 62. سوره بقره، آیه 124.

2- 63. سوره هود، آیه 17.

3- 64. سوره یس، آیه 12.

این که وجوب امامت، وجوب کلامی است یا فقهی؟ عقلی است یا نقلی؟ اختلاف نظر دارند؛ اینک دیدگاه های مختلف را در این باره مورد بررسی قرار می دهیم؛

1 - مذهب امامیه

از نظر امامیه، وجوب امامت وجوب کلامی است؛ یعنی از باب «وجوب علی اللَّه» است، نه وجوب فقهی یعنی «وجوب علی الناس.»

مقصود از وجوب کلامی آن است که فعلی مقتضای عدل یا حکمت یا جود یا رحمت یا دیگر صفات کمال الهی است، و چون ترک چنین فعلی مستلزم نقص در ساحت خداوندی و در نتیجه محال است، پس انجام دادن آن، واجب و ضروری است.

خواجه نصیرالدین طوسی رحمه الله می گوید: «امامیه معتقدند که نصب امام، لطف است؛ زیرا امام انسان را به اطاعت نزدیک کرده و از معصیت دور می نماید. و لطف بر خداوند واجب است.»(1)

2 - مذهب اسماعیلیه

مشهور آن است که اسماعیلیه همانند امامیه، وجوب امامت را وجوب کلامی می دانند.

3 - زیدیه

برخی از زیدیه در باب امامت، به نصّ اعتقاد دارند و در نتیجه وجوب امامت را وجوب علی اللَّه می دانند. ولی برخی دیگر به وجوب نصّ در امامت اعتقاد ندارند و عقیده آن ها در این مسئله همانند معتزله و اهل سنّت است؛ یعنی امامت را واجب علی الناس می دانند.(2)

4 - معتزله

اکثریت قاطع معتزله، امامت را واجب می دانند و تنها دو نفر از علمای آنان به نام ابوبکر اصمّ و هشام بن عمرو فوطی به وجوب آن قائل نیستند.