امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 30

1- 65. تلخیص المحصّل، ص 407.

2- 66. الزیدیه، دکتر احمد محمود صبحی.

این اکثریت از نظر عقلی یا نقلی بودن وجوب آن بر دو دسته اند:

دسته اول، افرادی مانند جاحظ، ابوالقاسم کعبی، ابوالحسن خیاط و ابوالحسین بصری، که وجوب آن را عقلی می دانند.

دسته دوم، کسانی هستند که وجوب آن را شرعی می دانند.(1)

وجوب امامت نزد معتزله، وجوب علی الناس است؛ به عبارت دیگر وجوب امامت را فقهی می دانند نه کلامی.

5 - خوارج

برخی از آنان اعتقاد به عدم وجوب امامت به طور مطلق دارند؛ همانند فرقه نجدات (پیروان نجده بن عامر).(2)

شهرستانی نیز عدم وجوب امامت را به فرقه محکّمه (نخستین فرقه خوارج که در جریان جنگ صفین پدید آمد) نسبت داده است.(3)

البته فرقه اباضیه از خوارج به وجوب امامت اعتقاد دارند. علی بن یحیی معمّر می گوید: «جایز نیست که امت اسلامی بدون امام یا سلطان به سر برد.»(4)

6 - اشاعره

اشاعره به وجوب امامت معتقدند، لکن از آنجا که حسن و قبح عقلی و وجوب علی اللَّه را قبول ندارند، طبعاً وجوب امامت را وجوب علی الناس و نقلی می دانند.

قاضی عضدالدین ایجی می گوید: «نصب امام نزد ما از راه و طریق سمعی بر ما واجب است.»(5)

7 - ماتریدیه

اینان نیز قائل به وجوب امامتند. ولی وجوب آن را فقهی و علی الناس می دانند.