امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 37

1- 97. نهج البلاغه، حکمت 147.

2- 98. قاموس المحیط.

3- 99. التعلیقات، ص 14.

شیخ اشراق می گوید: «عنایت، احاطه حقّ تعالی است به چگونگی نظام کلّ و به تمام آنچه که این مجموعه بر آن باشد....»(1)

فخر رازی می گوید: «عنایت؛ یعنی علم خداوند به این که «اشیاء» به چه حالتی باشند تا به بهترین و کامل ترین وجه واقع شوند.»(2)

صدرالمتألهین می گوید: «نظام معقول که نزد حکما عنایت نام دارد، مصدر همین نظام موجود است. پس این عالم موجود در نهایت خیر و فضیلت ممکن است.»(3)

حال با روشن شدن معنای عنایت، به اثبات وجوب امامت در پرتو برهان عنایت می پردازیم:

بیان اوّل

آفرینش هستی بهترین و نیکوترین نظام ممکن است. لازمه این گفتار، لزوم وجود امام در آفرینش است وگرنه نظام، اَحسن نخواهدبود. حال به همین دلیل و برهانی که تکلیف و بعثت ضرورت دارد به همین دلیل، وجود مستمرّ امام نیز لازم است، همان طور که چاپ کتاب طبّ بدون پزشک، کارآیی لازم را ندارد. و لذا وحی در کنار بزرگداشت قرآن کریم از بزرگداشت و اهتمام به وجود پیامبر و راهنما سخن گفته است: { وَکَیفَ تَکْفُرُونَ وَأَنْتُمْ تُتْلی عَلَیکُمْ آیاتُ اللَّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ ؛(4) «و چگونه ممکن است شما کافر شوید، با این که [در دامان وحی قرار گرفته اید، و] آیات خدا بر شما خوانده می شود، و پیامبر او در میان شماست؟!.»

امام که راهنمای الهی است، به جهت ویژگی کاری و رسالتش، جایگاه خاصی در نظام آفرینش دارد که اگر این موجود مبارک در آن جایگاه ویژه خود قرار نگیرد و آفریده نشود نقص و کاستی دامنگیر نظام احسن خواهد شد.

راهنمای الهی، از آنجا که با عالم بالا در ارتباط است، گیرنده پیام الهی است، و از