امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 497

1- 1467. تفسیر صافی، ج 2، ص 727.

2- 1468. همان.

3- 1469. سوره قصص، آیه 17.

ولی این معنای ظاهری آیه مبارکه است. جای این سؤال هست که آیا این موضوع تنها به حضرت موسی به عنوان یک پیامبر و شخص صالح اختصاص دارد یا حکم عقلی قطعی است که شامل همه صاحبان قدرت اعمّ از عالمان، ادیبان، حکیمان، صنعت گران و به طور کلّی همه کسانی که خداوند به آنان نعمت علم و حکمت و توانایی سرنوشت ساز ارزانی داشته نیز می شود؟ بی تردید جواب مثبت است؛ زیرا عقل حکم می کند که این توانایی ها بیهوده در اختیار دارندگان آن ها قرار نگرفته است و باید در جهت سعادت بندگان خدا و عمران و آبادانی زمین به کار رود.

این مفهوم کلّی آیه، تنها با به کار گذاشتن خصوصیات و قرائن موجود در آیه، ممکن است، و در نتیجه ملاک حکم عام به دست می آید.

انواع نزول قرآن

از ظواهر ادله استفاده می شود که قرآن کریم سه نوع نزول داشته است:

1 - نزول دفعی؛ خداوند متعال می فرماید: {إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَهِ الْقَدْرِ}؛(1) «همانا ما قرآن را در شب قدر (بر پیامبر صلی الله علیه وآله) نازل کردیم.» و در جای دیگر می فرماید: {إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَهٍ مُبارَکَهٍ إِنّا کُنّا مُنْذِرِینَ ؛(2) «همانا قرآن را در شبی مبارک نازل نمودیم، همانا ما نازل کننده ایم.»

از این آیات به خوبی استفاده می شود که همه قرآن در شب قدر، یک جا بر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نازل شده است.

2 - نزول تدریجی؛ از برخی از آیات استفاده می شود که قرآن نزول دیگری داشته؛ یعنی در طول 23 سال بر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نازل شده است. خداوند متعال می فرماید: {وَنَزَّلْناهُ تَنْزِیلاً(3)} که مراد، نزول تدریجی است، به خلاف انزال که نزول دفعی است.(4)