امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 507

1- 1496. بحار الانوار، ج 26، ص 259.

2- 1497. همان، ج 97، ص 287، ح 18.

3- 1498. سوره ملک، آیه 30.

4- 1499. کمال الدین، ج 2، ص 360، ح 3.

5- 1500. تأویل الآیات، ج 2، ص 708.

است. لذا خداوند متعال فرمود: {یأَیها الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا للَّهِ ِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعاکُمْ لِما یحْییکُمْ(1)}

بنابراین تأویل کلمه «مآء» به اعتبار این که منشأ حیات و زندگی است، مفهوم عام آن در نظر گرفته شده که شامل علم نیز می شود تا در برگیرنده حیات مادی و معنوی هر دو گردد.

نمونه سوم

خداوند متعال فرماید: {فَلْینْظُرِ الْإِنْسانُ إِلَی طَعامِهِ(2)} پس باید انسان نظاره گر طعامش باشد؛ یعنی باید انسان در غذای خود نظر کند که چگونه خداوند آن را از راه طبیعت آماده کرده و عوامل مختلف در پدید آمدن آن فعالیت داشته اند، این به جهت آن است که مقدار فضل و رحمت او بر بندگان معین شود.

ولی در روایتی که کلینی از زید شحّام نقل کرده آمده است که از امام جعفر بن صادق علیه السلام سؤال کردم که طعام انسان چیست؟ حضرت فرمود: «علمه الّذی یأخذه عمّن یأخذه»(3) مقصود علمی است که آن را اخذ می کند، باید بداند که آن را از چه کسی اخذ می نماید.

تناسب بین این معنا و معنای ظاهر آیه روشن است؛ زیرا علم غذای روح است و لذا باید در آن نهایت احتیاط را نمود تا از منبع آن فرا گرفت، خصوصاً علم شریعت و احکام دین مبین که ناموس خداوند است. همان گونه که انسان این گونه احتیاطی را در طعام و غذای خود دارد.