امام شناسی در قرآن و پاسخ به شبهات صفحه 69

1- 147. سوره طه، آیات 25 - 30.

2- 148. همان، آیه 36.

3- 149. سوره ص، آیه 26.

4- 150. سوره انبیا، آیه 73.

اگر کسی اشکال کند که همین تعبیر درباره ائمه ضلالت نیز به کار رفته است آنجا که خداوند می فرماید: { وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یدْعُونَ إِلَی النّارِ}؛(1) «و ما آنان را امامانی قرار دادیم که به دوزخ دعوت می کنند.»

در پاسخ می گوییم:

اوّلاً: در جای خود به اثبات رسانده ایم که جبر باطل است و هرگز خداوند متعال کسی را از طرف خود برای ضلالت مردم نصب و جعل نکرده است، بلکه این مردمند که برخی از آنان به اختیار خود فاسد شده و سبب فساد دیگران می گردند.

ثانیاً: این آیه از متشابهات است و لذا باید با ارجاع آن به محکمات قرآنی تفسیر نمود. و همان معنایی را که برای آیه { یضِلُّ مَنْ یشاءُ وَیهْدِی مَنْ یشاءُ} می کنیم برای آیه مورد سؤال نیز می توان کرد. به این معنا که خداوند عده ای را به جهت طغیان و سرکشی به حال خود رها می کند، و لذا به نهایت ظلالت و گمراهی رسیده و دیگران را نیز به دوزخ دعوت می کنند.

ثالثاً: ممکن است تعبیر به «جعل» در ائمه ظلالت از باب مقابله باشد، همان گونه که در آیه { وَمَکَرُوا مَکْراً وَمَکَرْنا مَکْراً} خداوند مکر را از باب مقابله به خود نسبت داده است.

رابعاً: در مورد امامت به حقّ، خداوند تعبیر به هدایت کرده است: { یهْدُونَ ، ولی در مورد امامان به ضلالت تعبیر به دعوت کرده است: { یدْعُونَ إِلَی النّارِ} و بین این دو تعبیر فرق واضحی است.

خامساً: در مورد امامان هدایت، هدایشان به امر خدا است و لذا در آیه آمده است: { یهْدُونَ بِأَمْرِنا}، ولی در مورد امامان ظلالت این گونه تعبیری نیامده است.

روایات و مسأله نصّ بر امام

1 - ابن هشام نقل می کند: جماعتی از قبیله «بنی عامر بن صعصعه خدمت