امامت، ج 3، ص: 2 صفحه 235

بدهد او غالی است باید گفت این نسبت موجب غالی بودن نمیشود چون هستند در میان کسانی که جزء مشایخ قم شمرده شده اند کسانی که مقصّر نیز هستند باید گفت غالی کسانی هستند که دانشمندان واقعی را مقصر میدانند چه اهل قم باشند یا جای دیگر دنیا.

ما از ابو جعفر محمّد بن حسن بن ولید حکایتی شنیده ایم که نمیتوانم او را مقصّر ندانم آن طوری که نقل کرده اند او گفته است اول درجه غلو این است که سهو کردن از پیامبر و امام را دور بدانیم اگر این جریان صحیح باشد او واقعا مقصّر است با اینکه از علماء و

مشایخ قم است.

گروهی از مجتهدها را خودمان دیده ایم که واقعا در باره ائمه اعتقادشان موجب تقصیر است و مقام ائمه را پائین می آورند مدعی هستند که ائمه علیهم السّلام بسیاری از احکام دینی را نمیدانسته اند مگر اینکه بدل آنها القا شود بعضی از آنها می گویند ائمه در احکام شرعی از خود رای میداده اند یا بظنّ و گمان میگفته اند و خود را از علماء هم میدانند این یک تقصیر واقعی است که شکی در آن وجود ندارد.

در نشانه غلو همین کافی است که غالی از ائمه علیهم السّلام مراتب حدوث و مخلوق بودن را نفی میکند و مدعی خدائی و قدم در باره آنها است چون معتقد به چیزهائی است که موجب این قدم و خدائی می شود از قبیل آفرینش اجسام و بوجود آوردن جهان و چیزهای دیگری که برای بندگان مقدور نیست ما باشخاصی که چنین اعتقادی را داشته باشند احتیاجی نداریم که تحقیق از کارشان بکنیم تا حکم بر غالی بودنشان بنمائیم آن طوری که ابو جعفر رحمه اللَّه علیه برای شناسائی غالی شرط دانسته.

انتهای بحث در مورد غلو

باید توجه داشت که غلو در باره پیامبر و ائمه علیهم السّلام باین است که مدعی خدائی آنها یا شریک در خدائیشان که باید پرستش شوند یا در آفرینش و رزق و یا اینکه خدا در آنها حلول نموده و با ایشان متحد شده و یا اینکه بگوئیم علم غیب دارند بدون وحی و الهام از جانب خدا یا اینکه مدعی شویم که ائمه پیامبرند و یا اینکه بگوئیم ارواح بعضی از آنها در بعض دیگر حلول کرده و مدعی تناسخ شویم و یا اعتقاد باینکه معرفت ائمه ما

را از تمام عبادات و تکالیف بی نیاز میکند و دیگر با معرفت آنها هر نوع معصیتی حرام نیست.

اعتقاد بهر یک از این مطالب کفر و الحاد و خروج از دین است چنانچه دلائل عقلی و آیات قرآنی و اخبار گذشته شاهد بر این مطلب است دقت کردی که ائمه علیهم السّلام از چنین اشخاصی بیزاری جستند و حکم بکفر و امر بقتل آنها نمودند اگر خبری را شنیدی که اشاره بچنین مطالبی داشت یا باید تأویل نمود و یا گفت که همین غالیان آن خبر را ساخته اند.

ولی بعضی از متکلمین و محدثین افراط در تفسیر و معنی غلو کرده اند