حیوه القلوب (جلد5؛ امام شناسی) صفحه 136

در تاویل والدین و ولد و ارحام و ذوی القربی به رسول خدا وائمه هدی

حق تعالی می فرماید و والد و ما ولد(1) یعنی: سوگند یاد می کنم به پدر و آنچه از او متولد شده است. بعضی از مفسران گفته اند: والد حضرت آدم علیه السلام است، و ما ولد فرزندان اویند همه، یا انبیاء و اوصیاء از فرزندان او. و بعضی گفته اند: والد حضرت ابراهیم علیه السلام، و ما ولد فرزندان اویند. و بعضی گفته اند، هر پدر و فرزندی را شامل است.(2) و ابن شهر آشوب از سلیم بن قیس روایت کرده است که: والد رسول خدا صلی الله علیه و آله، و ما ولد اوصیاء از فرزندان آن حضرت است.(3).

و در تفسیر محمد بن العباس و کافی به سندهای معتبر

از حضرت امام محمد باقر علیه السلام روایت نموده اند که: والد حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، و ما ولد ائمه علیه السلام است(4) و به روایت معتبر دیگر و ما ولد حسن و حسین علیه السلام است.(5) و ایضا به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت نموده است در تفسیر قول حق تعالی و انت حل بهذا البلد(6) یعنی رسول الله صلی الله علیه و آله، و والد علی علیه السلام، و ما ولد اولاد آن حضرت است.(7).

و در کافی به سند معتبر از اصبغ بن نباته روایت کرده است که او سوال کرد از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از تفسیر قول حق تعالی ان اشکر لی و لوالدیک الی المصیر(8) حضرت فرمود: والدان که خدا شکر ایشان را واجب گردانیده آن دو پدرند که علم از ایشان متولد شده و حکمت از ایشان به میراث مانده و مامور شده اند مردم به اطاعت ایشان، پس فرمود حق تعالی الی المصیر پس بازگشت بندگان بسوی خداست، و دلیل بر این تاویل لفظ والدان است، پس برگردانید سخن را به ابوبکر و عمر و فرمود و ان جاهداک علی ان تشرک بی یعنی: اگر ابوبکر و عمر با تو مجادله کنند که شرک بیاوری یعنی در وصیت شریک گردانی به آن کسی که خدا امر فرموده است که وصی خود گردانی- یعنی علی بن ابی طالب علیه السلام- نه دیگری را، پس اطاعت ایشان مکن و سخن ایشان را مشنو، پس برگردانید سخن را بسوی والدین و فرمود و صاحبهما فی الدنیا معروفا یعنی: به مردم بشناسان فضیلت ایشان را و مردم را دعوت

کن به راه متابعت ایشان، و این است معنی قول حق تعالی و اتبع سبیل من اناب الی ثم الی مرجعکم(9) یعنی: بسوی خدا، پس بازگشت کن بسوی ما پس از خدا بترسید و معصیت و مخالفت والدین مکنید که رضای ایشان موجب رضای خداست و غضب ایشان موجب غضب خداست.(10).

مترجم گوید که: این حدیث از اخبار مشکله و بطون غریبه تفسیر است، و حاصلش آن است که: حق پدر و مادر جسمانی از جهت آن است که در حیات فانی دنیا که بزودی منقضی می شود مدخلیتی فی الجمله دارند و از مال فانی دنیا ممکن است که میراثی از ایشان به او برسد که در حیات فانی شاید از آن منتفع گردند، و دو پدر روحانی که پیغمبر و امام است سبب حیات ابدی آخرت می شوند به سبب ایمان و معرفت و عبادت که موجب نعیم ابدی بهشت می گردند، و میراثی که از ایشان مانده و حکمتهای ربانی است که اثر آنها ابدالآباد با نفس هست، پس حق ایشان عظیم تر و حق رعایت ایشان اولی خواهد بود؛ و اما به حسب لفظ خود ترجیح ندارد زیرا که اطلاق والدین بر والد و والده تقریبا مجاز است، و بنابراین تاویل در لفظ والد و اطلاق آن بر والد روحانی تجویز شده واحد تجویزین اولی از دیگری نیست با آنکه آن مرجحات معنویه که مذکور شد از آن طرف هست؛ و دفع اشکالات وارده بر حدیث را در کتاب بحارالانوار ذکر کرده ایم.(11) در تفسیر فرات از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است در تاویل قول حق تعالی و لا تشرکوا

به شیئا و بالوالدین احسانا(12) که رسول خدا صلی الله علیه و آله و علی بن ابی طالب علیه السلام والدانند، و به ذی القربی مراد حسن و حسین علیه السلام اند.(13) و در تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام مذکور است در تفسیر قول حق تعالی و اذا اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا الله و بالوالدین احسانا(14) که رسول خدا فرمود که: بهترین والدین شما و سزاوارترین آنها به شمر شما، محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام اند.

و علی بن ابی طالب علیه السلام فرمود: شنیدم از حضرت رسول صلی الله علیه و آله که: من و علی دو پدر این امتیم، و حق ما بر ایشان عظیمتر است از حق پدر و مادر ولادت ایشان زیرا که ما خلاص می کنیم ایشان را اگر اطاعت ما بکنند از آتش جهنم و می رسانیم ایشان را بسوی بهشت که دار قرار و ملحق می گردانیم ایشان را از بندگی شهوات به بهترین آزادان. و حضرت فاطمه علیه السلام فرمود: دو پدر این امت محمد و علی علیه السلام است که راست می کنند ایشان را و نجات می دهند ایشان را از عذاب الیم اگر اطاعت ایشان کنند، و مباح می گردانند از برای ایشان نعیم دایم بهشت را اگر موافقت کنند با ایشان: و حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود: محمد علی علیه السلام دو پدر این امتند، پس خوشا حال کسی که عارف باشد به حق ایشان و در همه احوال مطیع ایشان باشد؛ خدا او را از بهترین ساکنان بهشت گرداند و سعادتمند گرداند

او را به کرامتها و خشنودی خود. و امام حسین علیه السلام فرمود: هر که بشناسد حق دو پدر افضلش را محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام و اطاعت کند ایشان را چنانچه حق اطاعت است، به او گویند در قیامت که: در هر جای از بهشت که خواهی به وسعت و رفاهیت ساکن شو.