حیوه القلوب (جلد5؛ امام شناسی) صفحه 355

در تاویل شجره طیبه به اهل بیت و شجره خبیثه ملعونه به دشمنان ایشان

خداوند می فرماید الم تر کیف ضرب الله مثلا کلمه طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء، تؤ تی اکلها کل حین باذن ربها و یضرب الله الامثال للناس لعلهم یتذکرون، و مثل

کلمه خبیثه کشجره خبیثه اجتثت من فوق الارض مالها من قرار(1).

یعنی: زده است خداوند عالماین مثلی کلمه طیبه نیکو پاکیزه را- که به قول بعضی کلمه توحید است که لا اله الا الله باشد، و به قول بعضی هر کلام نیکو و اعتقاد حقی است که خدا به آن امر کرده باشد- مانند درخت طیبه پاکیزه نمو کننده میوه دهنده است که ریشه اش در زمین فرو رفته و محکم شده باشد و فرع و شاخهایش به آسمان بلند شده باشد و بدهد میوه خود را در هر وقت- یا در هر سال، یا در هر شش ماه- به اذن و قدرت و تقدر پروردگار آن- بعضی گفته اند تمثیل فرموده است به درختی که چنین باشد- که ریشه اش در زمین و شاخش در آسمان باشد و هر وقت که خواهی میوه دهد- گو اینکه در خارج مصداقی نداشته باشد؛ و بعضی گفته اند کلمه طیبه، ایمان است؛ و شجره طیبه، مؤمن- و می زند خدا مثلها برای مردمان شاید که ایشان متذکر شوند و پند گیرند؛ و مثل کلمه خبیثه و بد- که کلمه شرک یا هر اعتقاد بد و سخن بدی که خدا نهی از آن نموده باشد- مانند درخت خبیث بد است که نمو کننده نباشد- و بعضی گفته اند که مراد درخت حنظل است، و بعضی کشوث گفته،(2) و بعضی درخت گندیده بی ثبات به این اوصاف است که مصداقی نداشته باشد،(3) و هر دو تشبیه در نهایت کمال ظهور و وضوح است، زیرا که کلمات صادقه و عقاید حقه مانند درختی است که ریشه آن ثابت است و به

ریاج عاصفه از شکوک و شبهات از پا بدر نمی آید و به جانب آسمان بلند می شود و نهایت رفعت دارد و مقبول درگاه الهی می گردد و روز به روز به تفکرات صحیحه و اعمال صالحه و امطار اعمال صالحه و اخلاق حسنه و قرب خدا می شود، و هر چند سعی کنند اهل باطل که آن را برکنند و زایل گردانند نتوانند، و در آخرت مثمر نعیم ابدی و لذیات غیر متناهیه و درجات عالیه می باشد، و کلمات کاذبه و عقاید باطله ثمره اش مانند حنظل برای عقول سلیمه تلخ و ناگوار است، و هر چند ضلالت و جهالت سعی در تقویت آن نمایند بزودی از بیخ کنده می شود و ثباتی نمی دارد و در آخرت بغیر از وبال و نکال و زقوم و ضریغ و غسلین ثمره نمی بخشید.

و اما اخباری که عامه و خاصه در تاویل این آیات ذکر کرده اند: عامه از ابن عباس روایت کرده اند که جبرئیل به حضرت رسول صلی الله علیه و آله عرض کرد که: شمائید آن درخت و علی علیه السلام شاخ آن است و حسن و حسین علیه السلام میوه های آنند.(4).

و در فردوس الاخبار از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: من آن درختم و فاطمه شاخ بزرگ آن درخت است، و علی علیه السلام آبستن کننده آن درخت است، و میوه های آن درخت حسنین علیه السلام، و دوستان اهل بیت برگهای آن درختند، و همه اجزای آن درخت در بهشت است.(5).

و کلینی و صفار و ابن بابویه از حضرت صادق علیه السلام