- اشاره 1
- مقدّمه 1
- کتاب حاضر 2
- تذکّر 2
- فصل اول آیات خلافت و زعامت مسلمین 5
- 1 آیه تبلیغ 5
- اشاره 5
- دورنمای بحث 6
- اشاره 6
- شرح و تفسیر 6
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 10
- اشاره 14
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 14
- تطبیق نشانههای سهگانه بر مسأله ولایت 18
- راه دوم: تفسیر آیه تبلیغ در سایه روایات 20
- پیامهای آیه 22
- اشاره 22
- جریان غدیر 23
- محتوای روایات غدیر 24
- 1. تفسیر ولایت و مولی در حدیث غدیر 29
- مباحث تکمیلی 29
- 2. آیاتی از سوره معارج در تأیید داستان غدیر 32
- 3. ارتباط این آیه با قبل و بعد از آن چگونه است؟ 34
- 3 آیه اکمال دین 36
- اشاره 36
- دورنمای بحث 37
- روز اکمال دین و اتمام نعمت 37
- شرح و تفسیر 37
- آن روز، چه روزی بوده است؟ 38
- راه اوّل: تفسیر آیه بدون قرائن خارجی 39
- منظور از اکمال دین چیست؟ 41
- اعترافی جالب از فخر رازی 43
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 48
- سخنی عجیب از «آلوسی» 51
- 1. ولایت ناامیدکننده دشمنان 52
- پیامهای آیه 52
- مباحث تکمیلی 53
- 2. اتمام دین و اکمال نعمت در سایه ولایت 53
- 1. ولایت، اساسی ترین مسأله اسلام 53
- 2. ولایت دو سو دارد! 55
- 3 آیه ولایت 57
- اشاره 57
- نشانههای ولیّ 58
- شرح و تفسیر 58
- دورنمای بحث 58
- اشاره 60
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از احادیث 60
- «ولی» در استعمالات قرآن 60
- منظور از ولیّ در آیه مورد بحث 63
- مصداق «الّذین آمنوا ... راکعون» کیست؟ 64
- راه دوم: تفسیر آیه با توجّه به احادیث 65
- اشاره 65
- یادآوری دو نکته 68
- اشاره 69
- بهانهها و اشکالها! 69
- اشکال اوّل: إنّما دلالت بر حصر ندارد! 70
- اشکال دوم: إعطاء خاتم فعل کثیر است! 71
- اشکال سوم: انگشتر بسیار قیمتی بود! 72
- اشکال چهارم: این کار با حضور قلب نمیسازد! 73
- اشکال پنجم: چرا تمام ضمیرهای آیه جمع است؟ 74
- اشکال ششم: ولایت علی علیه السلام در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله چه معنی دارد؟ 82
- اشکال هفتم: منظور از زکات چیست؟ 83
- نکتهای بسیار مهم! 86
- پیام آیه ولایت 88
- اشاره 89
- 4 آیه اولی الامر 89
- دورنمای بحث 90
- شرح و تفسیر 90
- اولو الامر چه کسانی هستند؟ 90
- محدوده اطاعت از اولو الامر 91
- نظرات مختلف پیرامون اولو الامر 93
- تفسیر آیه در سایه روایات 97
- اهمّیّت حدیث ثقلین 97
- سؤالات و پاسخها 101
- غزوه تبوک 103
- پیامهای آیه 107
- 5 آیه صادقین 111
- اشاره 111
- آشنائی اجمالی با سوره توبه 112
- دورنمای بحث 112
- اشاره 115
- شرح و تفسیر 115
- صادقین کیانند؟ 116
- نظریه دانشمندان اهل سنّت 117
- تفسیر آیه صادقین با آیهای دیگر از قرآن 119
- صادقین در روایات 124
- پیام آیه صادقین 125
- فصل دوم آیات فضائل اهل البیت علیهم السلام 128
- اشاره 128
- 1 آیه تطهیر 128
- مقدّمه 129
- دورنمای بحث 129
- آیه تطهیر، برهان روشن عصمت! 130
- شرح و تفسیر 130
- «اهل البیت» کیانند؟ 136
- پاسخ به چند سؤال 143
- اشاره 146
- 2 آیه مودّت 146
- دورنمای بحث 147
- سیری در آیات قبل 147
- مودّت اهل بیت، پاداش رسالت 149
- شرح و تفسیر 149
- «قربی» کیانند؟ 150
- نظرات اهل سنّت پیرامون «قربی» 153
- تفسیر «قربی» از منظر شیعه 153
- اعترافی ناخواسته! 155
- تفسیر مودّت در سخن امام صادق علیه السلام 160
- تفسیر آیه مودّت در سایه روایات 161
- چند نکته مهم 165
- پیام آیه مودّت 166
- مراحل و مراتب محبّت 168
- میثم تمّار، عاشقی خالص 169
- 3 آیه مباهله 171
- اشاره 171
- دورنمای بحث 172
- اشاره 172
- مقدّمه 172
- 2. مباهله یعنی چه؟ 173
- 1. مباهله آخرین حربه 173
- آیا مباهله انجام شد؟ 174
- شرح و تفسیر 174
- دعوت به مباهله 174
- «ابنائنا»، «نسائنا» و «انفسنا» کیانند؟ 178
- اشاره 181
- 4 آیات سوره دهر 181
- دورنمای بحث 182
- شأن نزول 183
- ویژگیهای پنجگانه اهل البیت علیهم السلام 185
- شرح و تفسیر 185
- اشاره 185
- 1. وفای به عهد و پیمان 186
- 3. رسیدگی به نیازمندان 187
- 2. ترس از قیامت 187
- 4. اخلاص 189
- 5. خوف از خداوند! 189
- آیات پاداش 190
- اشاره 190
- مقایسه پاداشهای دنیا و آخرت! 190
- نعمتهای دوازدهگانه بهشتی! 191
- شراب طهور چیست؟ 195
- بهانهجوییها! و پاسخ آن 196
- اشاره 196
- 1. سوره انسان مکّی است! 196
- 2. چراغی که بر خانه واجب است، بر مسجد حرام است! 199
- 3. آیات سوره دهر عامّ است، یا خاصّ؟ 201
- اشاره 202
- پیامهای آیه 202
- 1. اهمّیّت کمک به نیازمندان 205
- 2. کمّیّت معیار عمل نیست! 206
- 3. انعکاس آیات سوره دهر در اشعار شعرا 207
- اشاره 208
- 5 آیه توبه آدم 208
- دورنمای بحث 209
- شرح و تفسیر 209
- بازگشت به سوی خدا 209
- درسهایی از داستان حضرت آدم و حوّا! 210
- توسّل حضرت آدم! 212
- «کلمات» چه بوده است؟ 214
- آیا توسّل مشروع است؟ 216
- اقسام توسّل 217
- اقسام توحید 219
- تفسیر توحید و جایگاه والای آن 219
- اشاعره و تفسیری غلط از توحید افعالی! 221
- آیا توسّل با توحید سازگار است؟ 223
- توسّل در قرآن 225
- توسّل به بزرگان بعد از مرگشان 227
- توسّل در روایات 228
- 1 آیه لیلة المبیت 231
- فصل سوم آیات فضائل مخصوص حضرت علی علیه السلام 231
- پرستش غیر خدا جایز نیست 231
- اشاره 231
- شأن نزول 232
- دورنمای بحث 232
- اعترافات دانشمندان اهل سنّت! 234
- معامله با خداوند 236
- شرح و تفسیر 236
- معاملهای بینظیر! 236
- مقایسه این سه معامله با یکدیگر 238
- ظرافت تعبیر در آیه لیلة المبیت 239
- مقایسهای دیگر! 239
- ارتباط آیه لیلة المبیت با آیات قبل 240
- ارتباط آیه لیلة المبیت با ولایت امیر المؤمنین علیه السلام 242
- 1. آیه لیلة المبیت مربوط به آمرین به معروف است! 243
- اشاره 243
- پاسخ برخی ایرادهای بیاساس! 243
- 2. آیه مورد بحث در مورد ابو ذر است! 243
- 4. علی علیه السلام میدانست زنده میماند، یا نه؟ 244
- 3. این آیه درباره همه مهاجران و انصار است! 244
- 5. مخاطب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چه کسانی بودهاند؟ 246
- مباحث تکمیلی 247
- 1. اشعار حسّان بن ثابت در توصیف فداکاری علی علیه السلام 247
- 2. سرانجام علی علیه السلام در آن شب پرمخاطره! 248
- همه چیز در مسیر رضایت خداوند 250
- 3. خداوند به فداکاری علی علیه السلام مباهات میکند! 250
- پیام آیه 250
- اشاره 252
- 3 آیه سقایة الحاج 252
- دورنمای بحث 253
- شأن نزول 254
- نکتهای مهمّ! 256
- شرح و تفسیر 257
- ایمان به خدا، برتر از هر چیز! 257
- ارتباط آیه سقایة الحاج با ولایت 259
- اعترافی از یکی از علماء اهل سنّت! 259
- پیروی عملی از بزرگان دین 260
- پیام آیه 260
- مباحث تکمیلی 262
- 1. چرا نام علی علیه السلام در قرآن نیامده است؟ 262
- 2. چرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم منافقین را نابود نکرد؟ 264
- اشاره 265
- 3 آیه نصرت 265
- دورنمای بحث 266
- آمادگی با تمام قوا 267
- شرح و تفسیر 267
- مؤمنین کیانند؟ 270
- دفاع از اسلام با تمام توان 273
- مؤمنین کیانند؟ 273
- اشاره 274
- 4 آیه علم الکتاب 274
- دورنمای بحث 275
- اشاره 275
- هیچ چیز را بدون دلیل نپذیرید! 275
- شرح و تفسیر 277
- شاهدان نبوّت 277
- چگونگی شهادت خداوند! 278
- «من عنده علم الکتاب» کیست؟ 278
- چگونگی شاهد بودن علی علیه السلام! 280
- مقایسهای بین آصف بن برخیا و علیّ بن أبی طالب علیه السلام 282
- آیات فضائل مخصوص حضرت علی علیه السلام 283
- اشاره 283
- گفتگوی بهشتیان و جهنّمیان 285
- دورنمای بحث 285
- شرح و تفسیر آیه 44 اعراف 285
- مؤذّن کیست؟ 288
- آیا مؤذّن بودن افتخاری محسوب میشود؟ 289
- شرح و تفسیر آیه 3 سوره توبه 290
- اشاره 290
- اختلاف در جزئیّات 293
- هشداری جدّی به مشرکان 293
- شرح و تفسیر 293
- آیا این مأموریّت فضیلت است؟ 294
- ارتباط آیه «اذان» و «مؤذّن» 295
- حکمت تغییر مأموریّت ابلاغ آیات سوره برائت 297
- دورنمای بحث 299
- آیه محسنین 299
- ظالمترین انسانها! 300
- شرح و تفسیر 300
- «آورنده کلام صدق» و «تصدیقکننده آن» کیست؟ 302
- فخر رازی، تنها مخالف! 304
- اشاره 305
- 8 آیه پیشگامان نخستین 305
- دورنمای بحث 306
- شرح و تفسیر 306
- پیشگامان اسلام 306
- نخستین مرد مسلمان 310
- ارزش ایمان قبل از بلوغ! 313
- «اوّل المؤمنین» امتیازی بزرگ! 317
- شناخت فضایل، مقدّمهای برای عمل! 320
- پیام آیه 320
- 9 آیه محبّت 322
- اشاره 322
- نفوذ در دلها، مهمترین سرمایه رهبران 323
- دورنمای بحث 323
- اشاره 323
- شرح و تفسیر 325
- ارتباط ایمان و عمل صالح با نفوذ در دلها 325
- شأن نزول آیه محبّت 326
- تفسیرهای دیگری برای آیه مورد بحث 329
- پیام آیه شریفه 330
- شیعه چراغی پرفروغ 330
- مباحث تکمیلی 331
- 1. نفوذ در دل همگان 331
- 2. گستره عمل صالح 333
- 10 آیه سابقون 334
- اشاره 334
- دورنمای بحث 335
- محتوای سوره واقعه 335
- اشاره 335
- سابقون کیانند؟ 337
- شرح و تفسیر 337
- تفسیر سابقون از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 338
- علی علیه السلام مصداق أتمّ و أکمل سابقون! 338
- اشاره 341
- 11 آیه اذُن واعیه 341
- دورنمای بحث 342
- شرح و تفسیر 342
- داستان پیامبران 342
- صاحب «اذُن واعیه» کیست؟ 344
- تناقض در کلام شیخ روزبهان! 346
- نکتهای ظریف از فخر رازی 347
- علی با حق و حق با علی است! 348
- دعای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حقّ علی علیه السلام 349
- علی علیه السلام بهترین قاضی! 349
- 12 آیه صالح المؤمنین 352
- اشاره 352
- شأن نزول 353
- دورنمای بحث 353
- شرح و تفسیر 355
- یاوران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 355
- صالح المؤمنین کیست؟ 358
- پیام آیه 360
- اشاره 361
- 13 آیه انذار و هدایت 361
- شرح و تفسیر 362
- دورنمای بحث 362
- بازهم بهانهجوئی! 362
- تناسب صدر و ذیل آیه 363
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از روایات 366
- «منذر» و «هادی» کیست؟ 366
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 368
- 1. تعصّب و لجاجت دو مانع بزرگ! 371
- پیامهای آیه ولایت و انذار 371
- اشاره 371
- 2. اقتداء هدایت شونده به هادی 373
- اشاره 376
- 14 آیه خیر البریّه 376
- دورنمای بحث 377
- بهترین و بدترین مخلوقات! 378
- شرح و تفسیر 378
- خیر البریّه در روایات 381
- 1. نظام ارزشی اسلام 385
- پیامهای آیه خیر البریّه 385
- اشاره 385
- 2. تاریخ پیدایش شیعه 388
- 3. شیعه یعنی چه؟ 389
- اشاره 393
- 15 آیه حکمت 393
- حکمت، خیری کثیر! 394
- شرح و تفسیر 394
- دورنمای بحث 394
- علی علیه السلام صاحب حکمت! 396
- گستره علم و دانش حضرت علی علیه السلام 397
- 1. مرجعیّت علمی امام علی علیه السلام 397
- اشاره 397
- 3. امام علی علیه السلام و علم تفسیر 398
- 2. امام علی علیه السلام دروازه شهر علم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 398
- 4. امام علی علیه السلام واضع علم نحو 399
- 5. امام علی علیه السلام و علم کلام 399
- 6. امام علی علیه السلام و علم فقه 399
- 7. امام علی علیه السلام و علم حقیقت (علم باطن) 400
- 8. امام علی علیه السلام و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 400
مقدّمه
اشاره
مقدّمه
سال 1379 هجری شمسی، سال مبارک امیر مؤمنان علیّ بن أبی طالب علیه السلام نامگذاری شده بود؛ زیرا هم اوایل سال، ششم فروردین، مصادف با عید سعید غدیر خم بود و هم اواخر سال، بیست و چهارم اسفند، مصادف با این عید بزرگ اسلامی بود، بدین جهت این سال به نام مبارک آن حضرت نامیده شد.
و بسیار مناسب بود که علاقهمندان و شیفتگان آن حضرت، برنامههای وسیع و گستردهای برای شناسایی بیشتر فضائل، کمالات، سیره، سخنان، مدیریّت، اخلاق، و سایر شئون آن حضرت در این سال داشته باشند.
لذا، طبق سنّت سالهای قبل، که حضرت آیة اللَّه العظمی مکارم شیرازی «مدّ ظلّه» در ماه مبارک رمضان بعد از نماز ظهر و عصر بحث تفسیری داشتند، به خاطر تناسب با سال امیر المؤمنین علیه السلام و تناسب با ماه مبارک رمضان، که ماه قرآن میباشد و شهادت آن حضرت نیز در این ماه واقع شده است، برای رعایت همه این امور، بحث تفسیر «آیات ولایت مولی امیر مؤمنان علیه السلام» را شروع کردند، که هم تفسیر قرآن بود و هم بحثی پیرامون ولایت امیر مؤمنان علیه السلام وهم تناسب با سال مزبور داشت و هم متناسب با ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن بود.
امید است به برکت قرآن و مفسّر حقیقی آن، حضرت امیر مؤمنان علیه السلام، نور ایمان