- اشاره 1
- مقدّمه 1
- کتاب حاضر 2
- تذکّر 2
- اشاره 5
- 1 آیه تبلیغ 5
- فصل اول آیات خلافت و زعامت مسلمین 5
- اشاره 6
- شرح و تفسیر 6
- دورنمای بحث 6
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 10
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 14
- اشاره 14
- تطبیق نشانههای سهگانه بر مسأله ولایت 18
- راه دوم: تفسیر آیه تبلیغ در سایه روایات 20
- پیامهای آیه 22
- اشاره 22
- جریان غدیر 23
- محتوای روایات غدیر 24
- مباحث تکمیلی 29
- 1. تفسیر ولایت و مولی در حدیث غدیر 29
- 2. آیاتی از سوره معارج در تأیید داستان غدیر 32
- 3. ارتباط این آیه با قبل و بعد از آن چگونه است؟ 34
- 3 آیه اکمال دین 36
- اشاره 36
- شرح و تفسیر 37
- دورنمای بحث 37
- روز اکمال دین و اتمام نعمت 37
- آن روز، چه روزی بوده است؟ 38
- راه اوّل: تفسیر آیه بدون قرائن خارجی 39
- منظور از اکمال دین چیست؟ 41
- اعترافی جالب از فخر رازی 43
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 48
- سخنی عجیب از «آلوسی» 51
- 1. ولایت ناامیدکننده دشمنان 52
- پیامهای آیه 52
- 1. ولایت، اساسی ترین مسأله اسلام 53
- مباحث تکمیلی 53
- 2. اتمام دین و اکمال نعمت در سایه ولایت 53
- 2. ولایت دو سو دارد! 55
- اشاره 57
- 3 آیه ولایت 57
- دورنمای بحث 58
- نشانههای ولیّ 58
- شرح و تفسیر 58
- «ولی» در استعمالات قرآن 60
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از احادیث 60
- اشاره 60
- منظور از ولیّ در آیه مورد بحث 63
- مصداق «الّذین آمنوا ... راکعون» کیست؟ 64
- راه دوم: تفسیر آیه با توجّه به احادیث 65
- اشاره 65
- یادآوری دو نکته 68
- بهانهها و اشکالها! 69
- اشاره 69
- اشکال اوّل: إنّما دلالت بر حصر ندارد! 70
- اشکال دوم: إعطاء خاتم فعل کثیر است! 71
- اشکال سوم: انگشتر بسیار قیمتی بود! 72
- اشکال چهارم: این کار با حضور قلب نمیسازد! 73
- اشکال پنجم: چرا تمام ضمیرهای آیه جمع است؟ 74
- اشکال ششم: ولایت علی علیه السلام در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله چه معنی دارد؟ 82
- اشکال هفتم: منظور از زکات چیست؟ 83
- نکتهای بسیار مهم! 86
- پیام آیه ولایت 88
- اشاره 89
- 4 آیه اولی الامر 89
- شرح و تفسیر 90
- اولو الامر چه کسانی هستند؟ 90
- دورنمای بحث 90
- محدوده اطاعت از اولو الامر 91
- نظرات مختلف پیرامون اولو الامر 93
- تفسیر آیه در سایه روایات 97
- اهمّیّت حدیث ثقلین 97
- سؤالات و پاسخها 101
- غزوه تبوک 103
- پیامهای آیه 107
- اشاره 111
- 5 آیه صادقین 111
- آشنائی اجمالی با سوره توبه 112
- دورنمای بحث 112
- اشاره 115
- شرح و تفسیر 115
- صادقین کیانند؟ 116
- نظریه دانشمندان اهل سنّت 117
- تفسیر آیه صادقین با آیهای دیگر از قرآن 119
- صادقین در روایات 124
- پیام آیه صادقین 125
- 1 آیه تطهیر 128
- اشاره 128
- فصل دوم آیات فضائل اهل البیت علیهم السلام 128
- دورنمای بحث 129
- مقدّمه 129
- شرح و تفسیر 130
- آیه تطهیر، برهان روشن عصمت! 130
- «اهل البیت» کیانند؟ 136
- پاسخ به چند سؤال 143
- 2 آیه مودّت 146
- اشاره 146
- دورنمای بحث 147
- سیری در آیات قبل 147
- مودّت اهل بیت، پاداش رسالت 149
- شرح و تفسیر 149
- «قربی» کیانند؟ 150
- نظرات اهل سنّت پیرامون «قربی» 153
- تفسیر «قربی» از منظر شیعه 153
- اعترافی ناخواسته! 155
- تفسیر مودّت در سخن امام صادق علیه السلام 160
- تفسیر آیه مودّت در سایه روایات 161
- چند نکته مهم 165
- پیام آیه مودّت 166
- مراحل و مراتب محبّت 168
- میثم تمّار، عاشقی خالص 169
- اشاره 171
- 3 آیه مباهله 171
- اشاره 172
- مقدّمه 172
- دورنمای بحث 172
- 2. مباهله یعنی چه؟ 173
- 1. مباهله آخرین حربه 173
- شرح و تفسیر 174
- دعوت به مباهله 174
- آیا مباهله انجام شد؟ 174
- «ابنائنا»، «نسائنا» و «انفسنا» کیانند؟ 178
- اشاره 181
- 4 آیات سوره دهر 181
- دورنمای بحث 182
- شأن نزول 183
- شرح و تفسیر 185
- ویژگیهای پنجگانه اهل البیت علیهم السلام 185
- اشاره 185
- 1. وفای به عهد و پیمان 186
- 3. رسیدگی به نیازمندان 187
- 2. ترس از قیامت 187
- 5. خوف از خداوند! 189
- 4. اخلاص 189
- مقایسه پاداشهای دنیا و آخرت! 190
- اشاره 190
- آیات پاداش 190
- نعمتهای دوازدهگانه بهشتی! 191
- شراب طهور چیست؟ 195
- 1. سوره انسان مکّی است! 196
- بهانهجوییها! و پاسخ آن 196
- اشاره 196
- 2. چراغی که بر خانه واجب است، بر مسجد حرام است! 199
- 3. آیات سوره دهر عامّ است، یا خاصّ؟ 201
- اشاره 202
- پیامهای آیه 202
- 1. اهمّیّت کمک به نیازمندان 205
- 2. کمّیّت معیار عمل نیست! 206
- 3. انعکاس آیات سوره دهر در اشعار شعرا 207
- 5 آیه توبه آدم 208
- اشاره 208
- دورنمای بحث 209
- بازگشت به سوی خدا 209
- شرح و تفسیر 209
- درسهایی از داستان حضرت آدم و حوّا! 210
- توسّل حضرت آدم! 212
- «کلمات» چه بوده است؟ 214
- آیا توسّل مشروع است؟ 216
- اقسام توسّل 217
- تفسیر توحید و جایگاه والای آن 219
- اقسام توحید 219
- اشاعره و تفسیری غلط از توحید افعالی! 221
- آیا توسّل با توحید سازگار است؟ 223
- توسّل در قرآن 225
- توسّل به بزرگان بعد از مرگشان 227
- توسّل در روایات 228
- فصل سوم آیات فضائل مخصوص حضرت علی علیه السلام 231
- اشاره 231
- پرستش غیر خدا جایز نیست 231
- 1 آیه لیلة المبیت 231
- شأن نزول 232
- دورنمای بحث 232
- اعترافات دانشمندان اهل سنّت! 234
- معامله با خداوند 236
- شرح و تفسیر 236
- معاملهای بینظیر! 236
- مقایسه این سه معامله با یکدیگر 238
- مقایسهای دیگر! 239
- ظرافت تعبیر در آیه لیلة المبیت 239
- ارتباط آیه لیلة المبیت با آیات قبل 240
- ارتباط آیه لیلة المبیت با ولایت امیر المؤمنین علیه السلام 242
- اشاره 243
- 2. آیه مورد بحث در مورد ابو ذر است! 243
- 1. آیه لیلة المبیت مربوط به آمرین به معروف است! 243
- پاسخ برخی ایرادهای بیاساس! 243
- 4. علی علیه السلام میدانست زنده میماند، یا نه؟ 244
- 3. این آیه درباره همه مهاجران و انصار است! 244
- 5. مخاطب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چه کسانی بودهاند؟ 246
- 1. اشعار حسّان بن ثابت در توصیف فداکاری علی علیه السلام 247
- مباحث تکمیلی 247
- 2. سرانجام علی علیه السلام در آن شب پرمخاطره! 248
- 3. خداوند به فداکاری علی علیه السلام مباهات میکند! 250
- پیام آیه 250
- همه چیز در مسیر رضایت خداوند 250
- اشاره 252
- 3 آیه سقایة الحاج 252
- دورنمای بحث 253
- شأن نزول 254
- نکتهای مهمّ! 256
- ایمان به خدا، برتر از هر چیز! 257
- شرح و تفسیر 257
- اعترافی از یکی از علماء اهل سنّت! 259
- ارتباط آیه سقایة الحاج با ولایت 259
- پیام آیه 260
- پیروی عملی از بزرگان دین 260
- مباحث تکمیلی 262
- 1. چرا نام علی علیه السلام در قرآن نیامده است؟ 262
- 2. چرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم منافقین را نابود نکرد؟ 264
- 3 آیه نصرت 265
- اشاره 265
- دورنمای بحث 266
- شرح و تفسیر 267
- آمادگی با تمام قوا 267
- مؤمنین کیانند؟ 270
- دفاع از اسلام با تمام توان 273
- مؤمنین کیانند؟ 273
- 4 آیه علم الکتاب 274
- اشاره 274
- دورنمای بحث 275
- هیچ چیز را بدون دلیل نپذیرید! 275
- اشاره 275
- شاهدان نبوّت 277
- شرح و تفسیر 277
- چگونگی شهادت خداوند! 278
- «من عنده علم الکتاب» کیست؟ 278
- چگونگی شاهد بودن علی علیه السلام! 280
- مقایسهای بین آصف بن برخیا و علیّ بن أبی طالب علیه السلام 282
- آیات فضائل مخصوص حضرت علی علیه السلام 283
- اشاره 283
- شرح و تفسیر آیه 44 اعراف 285
- گفتگوی بهشتیان و جهنّمیان 285
- دورنمای بحث 285
- مؤذّن کیست؟ 288
- آیا مؤذّن بودن افتخاری محسوب میشود؟ 289
- اشاره 290
- شرح و تفسیر آیه 3 سوره توبه 290
- اختلاف در جزئیّات 293
- شرح و تفسیر 293
- هشداری جدّی به مشرکان 293
- آیا این مأموریّت فضیلت است؟ 294
- ارتباط آیه «اذان» و «مؤذّن» 295
- حکمت تغییر مأموریّت ابلاغ آیات سوره برائت 297
- آیه محسنین 299
- دورنمای بحث 299
- ظالمترین انسانها! 300
- شرح و تفسیر 300
- «آورنده کلام صدق» و «تصدیقکننده آن» کیست؟ 302
- فخر رازی، تنها مخالف! 304
- اشاره 305
- 8 آیه پیشگامان نخستین 305
- دورنمای بحث 306
- پیشگامان اسلام 306
- شرح و تفسیر 306
- نخستین مرد مسلمان 310
- ارزش ایمان قبل از بلوغ! 313
- «اوّل المؤمنین» امتیازی بزرگ! 317
- پیام آیه 320
- شناخت فضایل، مقدّمهای برای عمل! 320
- اشاره 322
- 9 آیه محبّت 322
- نفوذ در دلها، مهمترین سرمایه رهبران 323
- دورنمای بحث 323
- اشاره 323
- ارتباط ایمان و عمل صالح با نفوذ در دلها 325
- شرح و تفسیر 325
- شأن نزول آیه محبّت 326
- تفسیرهای دیگری برای آیه مورد بحث 329
- شیعه چراغی پرفروغ 330
- پیام آیه شریفه 330
- مباحث تکمیلی 331
- 1. نفوذ در دل همگان 331
- 2. گستره عمل صالح 333
- اشاره 334
- 10 آیه سابقون 334
- محتوای سوره واقعه 335
- دورنمای بحث 335
- اشاره 335
- شرح و تفسیر 337
- سابقون کیانند؟ 337
- علی علیه السلام مصداق أتمّ و أکمل سابقون! 338
- تفسیر سابقون از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 338
- 11 آیه اذُن واعیه 341
- اشاره 341
- شرح و تفسیر 342
- دورنمای بحث 342
- داستان پیامبران 342
- صاحب «اذُن واعیه» کیست؟ 344
- تناقض در کلام شیخ روزبهان! 346
- نکتهای ظریف از فخر رازی 347
- علی با حق و حق با علی است! 348
- علی علیه السلام بهترین قاضی! 349
- دعای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حقّ علی علیه السلام 349
- 12 آیه صالح المؤمنین 352
- اشاره 352
- دورنمای بحث 353
- شأن نزول 353
- یاوران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 355
- شرح و تفسیر 355
- صالح المؤمنین کیست؟ 358
- پیام آیه 360
- 13 آیه انذار و هدایت 361
- اشاره 361
- شرح و تفسیر 362
- بازهم بهانهجوئی! 362
- دورنمای بحث 362
- تناسب صدر و ذیل آیه 363
- «منذر» و «هادی» کیست؟ 366
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از روایات 366
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 368
- پیامهای آیه ولایت و انذار 371
- اشاره 371
- 1. تعصّب و لجاجت دو مانع بزرگ! 371
- 2. اقتداء هدایت شونده به هادی 373
- 14 آیه خیر البریّه 376
- اشاره 376
- دورنمای بحث 377
- بهترین و بدترین مخلوقات! 378
- شرح و تفسیر 378
- خیر البریّه در روایات 381
- اشاره 385
- پیامهای آیه خیر البریّه 385
- 1. نظام ارزشی اسلام 385
- 2. تاریخ پیدایش شیعه 388
- 3. شیعه یعنی چه؟ 389
- 15 آیه حکمت 393
- اشاره 393
- حکمت، خیری کثیر! 394
- دورنمای بحث 394
- شرح و تفسیر 394
- علی علیه السلام صاحب حکمت! 396
- گستره علم و دانش حضرت علی علیه السلام 397
- اشاره 397
- 1. مرجعیّت علمی امام علی علیه السلام 397
- 3. امام علی علیه السلام و علم تفسیر 398
- 2. امام علی علیه السلام دروازه شهر علم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 398
- 4. امام علی علیه السلام واضع علم نحو 399
- 5. امام علی علیه السلام و علم کلام 399
- 6. امام علی علیه السلام و علم فقه 399
- 8. امام علی علیه السلام و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 400
- 7. امام علی علیه السلام و علم حقیقت (علم باطن) 400
دادن آن را نخواهند داشت؛ زیرا این باغها برای همیشه در اختیار آنها قرار میگیرد و آنها جاودانه در آن باغها خواهند ماند. و بدون شک خشنودی خداوند از آنها، و خشنودی آنها از خداوند، و داشتن چنان باغهای بهشتی برای این گروههای سهگانه پیروزی بزرگی محسوب میشود، و بالاتر از این پیروزی تصوّر نمیشود.
نخستین مرد مسلمان
نخستین مرد مسلمان
سؤال: از آیه 100 سوره توبه استفاده شد که پیشگامان سه گروه بودند، امّا اکنون این سؤال مطرح میشود که پیشگامترین پیشگامان کیست؟ اوّلین شخصی که از بین مردان مسلمان دعوت پیامبر اسلام را لبّیک گفت، چه کسی بود؟
پاسخ: روایات فراوانی در ذیل همین آیه وارد شده که اوّلین مسلمان را معرّفی میکند، طبق این روایات اوّلین نفر از مردان که به اسلام گروید، حضرت علیّ بن أبی طالب علیه السلام، و اوّلین زن حضرت خدیجه علیها السلام بوده است.
این مطلب در میان تمام دانشمندان اسلامی از شیعه و سنّی از واضحات محسوب میشود. چندین نفر از علمای اهل سنّت نسبت به مطلب فوق ادّعای اجماع کردهاند؛ به کلمات این دانشمندان توجّه کنید:
1- ابن عبد البر، از دانشمندان معروف اهل سنّت میگوید:
اتّفقوا علی ان خدیجة اوّل من آمن باللَّه و رسوله و صدّقته فیما جاء به، ثم علیٌّ بعدها «1» دانشمندان مسلمان اتّفاق نظر دارند که (از زنان) خدیجه اوّلین کسی بود که به خداوند و پیامبرش ایمان آورد و دین اسلام را تصدیق نمود و پس از او (از مردان) علی (اوّلین کسی بود که) ایمان آورد.
2- أبو جعفر إسکافی معتزلی، استاد ابن ابی الحدید معتزلی، که در سال 240 فوت کرده است، در مورد اوّلین مسلمان میگوید: