معرفت نبی و امام صفحه 112

آنکه مدّعیان دروغین در هر دو باب راهی برخلاف آنچه پیامبران راستین پیمودهاند، می روند. و انسان عاقل وقتی این دوگانگی در عمل را از این دو گروه از مدّعیان می بیند و همین طور دوگانگی در اعتقاد را که پیش از این مورد بحث قرار گرفت، درک می کند که نمی شود هر دو گروه صادق در ادّعا باشند و با اندکی توجّه می فهمد آنکه ثبات در دعوت دارد و حرمت الهی را نگه می دارد و اعتقاد به توحید و معاد دارد در ادّعای خود صادق است. و اصولاً عقل حجّت الهی است در انسان که در این موارد که امر برای انسان مشتبه می شود پای به میدان می گذارد و انسان را از حال تردید و شبهه بیرون می آورد. چنانکه در حدیث ابن سکّیت از امام رضا علیه السلام می خوانیم :

فَمَا الْحُجَّهُ عَلَی الْخَلْقِ الْیَومَ؟ قَالَ علیه السلام:الْعَقْلُ یُعْرَفُ بِهِ الصَّادِقُ عَلَی اللّهِ فَیُصَّدِّقَهُ وَ الْکَاذِبُ عَلَی اللّهِ فَیُکَّذِبَهُ (1)

ابن سکّیت پرسید: امروز حجّت الهی بر خلق چیست؟ حضرت فرمود: عقل، با آن کسی که بر خدا راست می گوید شناخته می شود و تصدیق می گردد و کسی که بر خدا دروغ می بندد شناخته شده و تکذیب می شود.

3) محک سلبی

منظور از عنوان فوق این است که پیامبران ویژگیهایی داشتهاند که مدّعیان دروغین فاقد آن هستند. و در این میان به دو ویژگی «بشارت» و «آیه و بیّنه» اشاره می شود. زیرا در بینش اسلامی هیچ پیامبری به نبوّت و رسالت برگزیده نشده مگر اینکه پیامبر بعدی خود را معرّفی کرده و بشارت به آمدن وی داده است. و اصولاً همه پیامبران یکدیگر را مورد تأیید قرار دادهاند. موضوع بشارات در بحثهای آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت. و در مورد آیه و بیّنه هم گفتیم که آیه و بیّنه فعل الهی است که برای تأیید پیامبرانش بعد از نبوّتشان آن فعلش را به دست پیامبرانش