معرفت نبی و امام صفحه 39

الف: آگاهی مطلق

قانونگذار باید اوّلاً از موضوعی که برای آن قانون وضع می کند آگاهی کامل داشته باشد، و ثانیاً به اثرات ناشی از اجرای قانون و بروز مسائل تازه و احتمالاً تعارضها و دیگر پدیده های مربوط به آن در جهات فردی و اجتماعی، دانایی روشن داشته باشد. چرا که ممکن است در مراحل اولیّه، وضع قانون و مقرّراتی ضروری و مفید تشخیص داده شود، ولی عدم آگاهی از پیامدهای آن مشکلات فراوانی را به دنبال داشته باشد. به عنوان نمونه قوانین مربوط به حمل سلاح در آمریکا و مجاز بودن مصرف مشروبات الکلی در آن کشور و آزادی جنسی در سوئد، از جمله قوانینی هستند که شخص قانونگذار بدون در نظر گرفتن پیامدهای اجتماعی هر یک از این قوانین به وضع آنها اقدام کرده است. و لذا امروزه در آمریکا امنیّت فردی و اجتماعی به مخاطره افتاده و هزینه های سنگینی به سیستم قضایی و بهداشت آن کشور تحمیل شده است و در کشور سوئد نیز به اعتراف مسؤلان آموزش و پرورش مشکلات بزرگی - از جمله رشد منفی جمعیت و از هم پاشیدگی بنیاد خانواده - پدید آمده است. و روشن است که این مشکلات به عدم آگاهی و کوتاهنگری قانونگذار برمی گردد. و این مشکلاتی است که بدون درنظر گرفتن جنبه معنوی و هدایت انسان از این سنخ قانونها بروز می کند.

ب: توانایی مطلق

قانونگذار باید قدرت راهگشایی در حلّ مسائل را داشته باشد. یعنی آگاهی اوّلیه - که اشاره شد - کافی نیست، بلکه باید علاوه بر آگاهی بر مشکل، توانایی حل آن را نیز داشته باشد. زیرا در غیر این صورت شناخت تنهای مسائل، هرچند هم که گسترده و عمیق باشد، گرهی را باز نمی کند. شاخهای از این بحث موضوع توان اجرایی قانونگذار در پیاده کردن مقررّات و قوانینی است که وضع می نماید که در فرازهای بعدی بحث - آنجا که نقش پیامبر به عنوان الگو و نمونه و ارائه کننده عملی مکتب طرح می شود - مورد بحث قرار می گیرد.