خلاصه عبقات الانوار : حدیث منزلت صفحه 116

نیز می تواند باشد، امّا شقّ دوم نادرست است چون هارون قبل از موسی وفات کرد، پس مشخّص شد که این جانشینی فقط در دوران حیات و هنگام حرکتش به جنگ تبوک بوده است، مانند حرکت موسی به سوی مناجات پروردگارش».(1)

13_ 7. محب الدّین طبری

محب الدّین طبری گوید :

«پاسخ به آن (حدیث منزلت) از دو جهت است :

نخست: گوییم: این اعراض از ظاهر گفتار است، چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله هنگامی این جمله را به علی فرمود که او را جانشین کرد و به سوی جنگ تبوک رفت، به گونه ای که در پایان این گفتار إن شاءالله تعالی روشن خواهد شد، که جانشینی در دوران حیات است، بدین روی ناراحتی او را از جا ماندن دید، یا از تأسّف بر جهاد یا به علّت آزاری که از منافقان به او رسید که آن را إن شاءالله تعالی بیان خواهیم نمود. آن گاه این جمله را به او فرمود و او را به بلندای مقام و شرافت منزلتش نزد خود آگاه کرد که حضرتش را در مقام خود اقامه فرمود. پس تشبیه او به هارون فقط در این بود که موسی او را جانشین خود کرد، به اضافه ی برادری و پشت گرمی کامل ایشان به او. تمام این ها در حال حیات بود، با آن که موسی کارهایی را که هارون را در آن جانشین کرده بود، انجام می داد، که حال و احوال به آن گ_واهی می دهد، پس در مورد علی هم حُکم آن چنان است به اضافه برادری پیامبر صلی الله علیه و آله و پشت گرمی کامل ایشان به او که برایش اثبات می شود، به جز نبوّت که با ایشان مشارکت نداشت، آن گونه که هارون با موسی مشارکت داشت، لذا پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «جز این که پس از من پیامبری نیست.» یعنی پس از مبعوث شدنم.

این از جهت تشبیه، که در آن نسبت به بعد از وفات، نه به نفی و نه به اثبات، نکته ای وجود ندارد.

بلکه گوییم: اگر حدیث حمل بر بعد از وفات پیامبر شود، قرار دادن علی نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله در جایگاه هارون نسبت به موسی صحیح نمی گردد، چون آن موارد در هارون نبود، زیرا او پس از وفات موسی خلیفه نبود، بلکه یوشع بن نون خلیفه ی بعد از او بود، پس معلوم می شود که قطعآ مراد، جانشینی در زمان حیات است، به دلیل جایگاه تشبیه، که جز در زمان حیات دیده نشده است..».(2)

میرحامد حسین افزاید:

نفی سخن نخست او با گفته ی دومش _ که پس از کلمه ی «بلکه» آمده _ بر کسی پوشیده نمی ماند. نتیجه ی سخن نخست او، همان گفته ی ناصبی هاست و حاصل سخن دومش این است که این حدیث بر نفی خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام دلالت دارد. و این زشت تر و ناپسندتر از گفته ناصبی های فرومایه است.

14_ 7. نورالدّین حلبی