خلاصه عبقات الانوار : حدیث منزلت صفحه 126

عیسی از هارون بزرگترند. و این دو را مانند آنان قرار داد. البتّه وارد نشده که در همه ویژگی ها مانند آنان هستند، لیکن دلالت سیاق، سختگیری در راه خداوند و نرمی در راه خدا را نشان می دهد. در این جا نیز آمده است: «او در جایگاه هارون است». سیاق جمله بر آن دلالت دارد که مراد جانشینی او در دوران غیبت اوست، همان گونه که موسی هارون را جانشین خود کرد.

این جانشینی از ویژگی های علی نیست، بلکه حتّی در رتبه ی استخلاف های دیگر پیامبر نیست، چه رسد که برتر از آن ها باشد. پیامبر در بسیاری از جنگ ها کسی را جانشین کرد که برتر از علی بود، و آن استخلاف ها موجب سبقت آن جانشینان بر علی نبود، بلکه چند تن را بر مدینه جانشین گمارد، و آن جانشینان، همه در جایگاه هارون نسبت به موسی و از سنخ جانشینی علی بودند.

بلکه آن جانشین کردن ها در رتبه، بزرگتر و برتر از کسی هستند که در جنگ تبوک او را بر مدینه جانشین کرد. در آن موارد، نیاز به تعیین جانشین بیشتر بود، از این رو که نگران هجوم دشمنان بر مدینه بود. امّا در جنگ تبوک، اعراب حجاز اسلام آورده و تسلیم شده بودند و مکّه فتح شده بود، و اسلام ظهور کرده و عزّت یافته بود. لذا خداوند فرمان داد که به جنگ اهل کتاب در شام برود، چون مدینه نیاز به کسی نداشت که با دشمن بجنگد. بدین روی، پیامبر صلی الله علیه و آله کسی از جنگجویان را با علی نگذاشت، آن گونه که در دیگر جنگ ها مقّرر می داشت، بلکه تمام جنگ جویان را با خود برد».(1)

بررسی گفته های ابن تیمیه و پاسخ به آن ها

تمامی سخن طولانی ابن تیمیه را در این باره آوردیم. اگر ژرف بنگرید، می بینید که تمام ادّعا و تلاش او بر این است که ثابت کند: جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام برای پیامبر صلی الله علیه و آله ، در جنگ تبوک بر مدینه، ضعیف تر است از تمامی موارد دیگر که معمولا حضرتش صلی الله علیه و آله، کسی را جانشین بر مدینه می فرمود. ابن تیمیه برای استدلال و تأکید بر این ادّعا، مطالبی دروغین و بی پایه و نادرست نیز آورده است. این عمده ی ادّعای اوست که در آن گزافه گویی کرده و گوید: «هر بار از مدینه خارج می شد، در مدینه مردان بسیاری بودند که هر کس را که می خواست بر آنان جانشین می کرد، امّا در جنگ تبوک، تنها زنان و کودکان بجا ماندند و در مدینه مردان نیرومند مؤمن نبود که مانند هر بار کسی را جانشین خود بر آنان نماید، بلکه این جانشینی ضعیفتر بود».

این ادّعای اوست. وی، به پندار خود، به کلام حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام چنین استدلال می کند: «... در هر جانشینی پیش از این، علی برتر از کسی بود که جانشین بر او می شد. لذا علی _ در حالی که می گریست _ به سوی پیامبر رفت و گفت: آیا مرا با زنان و کودکان بجا می گذاری؟»

وقتی بطلان استدلالش را بیان کنیم، از سخنان او چیزی جز ادّعایی پوچ و پذیرفته نشده باقی نمی ماند. بدین روی می گوییم :