خلاصه عبقات الانوار : حدیث منزلت صفحه 129

کرده] و گوید: «این کلام پیامبر در صحیحین ثبت شده است.» امّا این خبر در دو صحیح وجود ندارد. و از حدیث های آن ها نیست، که بر اهل تحقیق پوشیده نمی ماند. این خود گواه دیگری است بر این که هیچ چیز، مانع دروغ گفتنِ واضح و صریح او نیست.

بازگشت به گفته های دهلوی

8_ تمایز دو خلافت

8_ دهلوی گوید :

و گفتند: این خلافت، آن خلافت مورد بحث نیست، تا استحقاق آن خلافت با این جانشینی ثابت شود.

گویم :

پیش از این دانستید مطلبی که دهلوی به ناصبی ها نسبت داده است، بزرگان محدّثان و متکلمان اهل سنّت به آن تصریح کرده اند. بعد از این به طور مفصّل به این شبهه می پردازیم، آن گونه که ریشه هایش را برمی کند و گویندگانش را شرمسار می دارد.

البتّه این شبهه ای است که در برابر تمسّک یاران ما به حدیث منزلت مطرح شده است، که دلالت آن بر جانشینی حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در امامت و خلافت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را روشن ساخته اند، آن گونه که بیان خواهد شد. امّا استدلال به این حدیث از دیگر جهت هایی که یاران امامیه ما ذکر می کنند، ارتباطی به استخلاف ندارد، و زیانی به این شبهه ی بسیار زشت نمی رساند، چون آن جهت ها بر پایه ی اثبات جایگاه هایی برای حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام است که حضرت هارون علیه السلام داشت، از آن جمله : جانشینی حضرت موسی علیه السلام پس از درگذشت[اگر پس از حضرتش زنده می ماند]، اعلم بودن ، برتری، عصمت و واجب بودن اطاعت از او. هر یک از این جایگاه ها خود برای اثبات امامت و خلافت امام علیه السلام بسنده است.

اینک از این مطلب چشم می پوشیم و می گوییم: این جانشینی _ اگر خلافت کبری هم نباشد_ برای استدلال بسنده است که بیان می کنیم، چون می توانیم آن خلافت جزئی را_ که در زمان حیات پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم ثابت شده است _ به دوره ی پس از رحلت حضرتش گسترش دهیم زیرا برای برکناری یا محدودیت آن به زمانی خاص دلیلی نیست، و وقتی گسترش آن خلافت جزئی _ بنا بر فرض _ به بعد از وفات پیامبرصلی الله علیه و آله و سلمدرست باشد، با اجماع مرکّب جانشینی کبری ثابت می شود، چون جانشینی او بر پاره ای از امور بدون بعضی دیگر، با اجماع امّت مخالفت دارد.

اهل سنّت نیز به همین بیان برای اثبات خلافت کبرای ابوبکر چنگ زده اند، با ادّعای این که پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم او را جانشین خود در نماز کرده است، با توجّه به این که اصل جانشین کردن در نماز محلّ تردید است، و با عدمِ ثابت شدن _ بلکه ثابت شدن عدم _ معلول است، و چه فاصله ای است میان این دو جایگاه!

9_ خلافت محمدبن مسلمه، سباع بن عرفطه و ابن ام مکتوم

اشاره

9_ دهلوی گوید :

پیامبر صلی الله علیه و آله در آن جنگ مقرر کرد که محمّدبن مسلمه کارگزار در مدینه باشد، و سباع بن عرفطه شبگرد، و ابن أم مکتوم امام نماز در مسجدش باشد، با اجماع اهل سیره.

گویم :

از دو جهت این گفته جای بحث دارد :

نخستین وجه آن که نسبت دادن آن به اهل سیره، دروغ است.

عدّه ای معدود از اهل سیره آورده اند که جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مدینه محمّدبن مسلمه، یا سباع بن عرفطه بود، که بعضی از