خلاصه عبقات الانوار : حدیث منزلت صفحه 410

این حدیث، متن صریحی بر خلافت عامّه و ولایت کبری است.

(28) تو را به جای نهادم تا خلیفه ام باشی

(28) پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «تو را به جای گذاردم تا خلیفه ام باشی.»

حدیث منزلت به لفظ زیر نیز روایت شده است :

«از علی که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: تو را به جای گذاردم که خلیفه ام باشی. گفتم: از شما باز مانم ای رسول خدا؟ فرمود: آیا راضی نمی شوی که نسبت به من در جایگاه هارون نسبت به موسی باشی جز این که پس از من پیامبری نیست. طبرانی در المعجم الأوسط آورده است».(1)

گویم :

این استخلاف بر مدینه است، و گفتار بزرگان بر این مطلب تصریح دارد. وقتی این جانشینی ثابت شود، قطعآ این مقام ماندگار است تا این که رافع آن متحقّق شود. روشن است که رافع صریح کامل آن وجود ندارد. بطلان ادّعای انقطاع آن _ چون مقیّد به مدّت غیبت است _ خود جایی دارد، مانند ادّعای برکناری با رجوع پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از جنگ.

وقتی این جانشینی ماندگار و باقی گذارده شد، پس از وفات حضرتش صلی الله علیه و آله و سلم نیز باقی خواهد بود، و سبقت گرفتن دیگری بر او باطل است، از این رو که :

نخست: چون جانشینی افرادی بجز امیرالمؤمنین علیه السلام خلاف اجماع مرکب است، چون جانشینی بر کسانی که در مدینه ی منوره هستند_ از جمله همسران _ برای امیرالمؤمنین علیه السلام ثابت شد. پس این مقام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نیز برایش ثابت است.

دوم: اگر جانشینی مطلق بر مدینه را برای کسی غیر از علی علیه السلام بپذیریم، باید دو جانشین بر مردم مدینه در یک زمان باشد، یکی امیرالمؤمنین علیه السلام و دیگری یکی از آنانی که برایشان ادّعای خلافت شده است، و بطلان این کاملا روشن است، چون اجماع بر عدم جواز حاصل شده است.

سید مرتضی علیه الرحمه گوید:

«اگر گفته شود: بیان کرده اید که تعلّق استخلاف بر مدینه برای یاران شما روشی مورد اعتماد است، وجه استدلال به آن را روشن کنید.

گوییم: وجه دلالتش این است: جانشینیِ امیرالمؤمنین علیه السلام برای پیامبر صلی الله علیه و آله ، هنگام رهسپاری به جنگ تبوک ثابت شد، ولی برکناری او از این ولایت براساس کلامی از پیامبر صلی الله علیه و آله ثابت نشد، و دلیلی هم وجود ندارد. پس باید او امام باشد، چون وضعش تغییر نمی یابد.

اگر گفته شود: آنچه انکار کردید، این است که اقتضای بازگشت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به مدینه، عزل اوست، گرچه برکناری با گفته ای روی ندهد.