درسنامه کلیات امامت صفحه 10

الحجج العامه از سید مرتضی (م436) تلخیص الشافی از شیخ طوسی، رسایل الامامه از خواجه طوسی از تک نگاره های مهم در مسئله امامت است. همچنین برخی تک نگاره ها پیرامون برخی مسایل و فروعات امامت است مانند رساله عصمت از سید مرتضی، رساله فرق بین نبی و امام از شیخ مفید.

لازم به ذکر است به موازات تألیفات شیعه، مخالفان امامت نیز به بحث پرداختند. ابوبکر اصم و هشام فوطی از نخستین بحث کنندگان هستند. از معروف ترین این کتب کتاب تحفه اثنی عشریه است که جدیدا و به زبان فارسی نوشته شد و میرحامد حسین عبقات الانوار را در پاسخ آن نوشت.(1)

البته متکلمین اهل سنت نیز به صورت گسترده به بحث امامت پرداخته اند که در بحث «مفهوم شناسی» به برخی از آنان همراه با آثارشان اشاره می شود.

وجوب امامت

اندیشمندان مذاهب و فرق اسلامی (به جز گروهی از خوارج)(2) امامت را واجب می دانند.(3) دلایل وجوب امامت هم از نوع ادله نقلی است و هم ادله عقلی. رویکرد عموم متکلمین اهل سنت وجوب نقلی و سمعی امامت است. بدین معنا که وجوب امامت بر پایه مستندات شرع است. از این رو، امامت را امری فقهی شمرده و انتخاب امام را از امور مربوط به مکلفین می دانند. اما از دیدگاه شیعه وجوب امامت عقلی است و مستندات شرعی مؤیّدی

1- جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر یزدی مطلق، محمد، امامت پژوهی، ص23.
2- برخی متکلمان مانند فخر زاری (تلخیص المحصل، ص406) و محقق طوسی (قواعد العقاید، ص111)، اعتقاد به عدم وجوب امامت را به صورت مطلق به خوارج نسبت داده اند، هرچند برخی دیگر مانند تقتازانی (شرح المقاصد، ج5، ص236)، فاضل مقداد (ارشاد الطالبین، ص327)، علامه حلی (کشف المراد، ص490) و شهرستانی (ملل و نحل، ج1، ص116)، قول به عدم وجوب امامت را به گروهی از خوارج نسبت داد اند. البته گفته شده گروه اباضیه که تنها فرقه باقی مانده از فرقه های خوارج است، به وجوب امامت اعتقاد دارند. رک: علی ربانی گلپایگانی، امامت در بینش اسلامی، ص53.
3- ر.ک: همان، ص49.