درسنامه کلیات امامت صفحه 147

شأن نزول آیه مطرح شده است.(1) البته مراد فرماندهان جائر و ظالم نیست.

4. اقامه کنندگان شعائر دینی

مراد از اولوا الامر همه کسانی هستند از امرا و حکام و قاضیان مجتهدین که شعائر دینی را در جامعه و بین مردم برپا می کنند.(2)

5. اصحاب پیامبر

اصحاب پیامبر کسانی هستند که از مصادیق اولوا الامر مطرح شدند.(3)

6. دو خلیفه اول و دوم (ابوبکر و عمر)

مصداق اولی الامر در آیه فقط دو خلیفه اول و دوم هستند.(4)

اشکال دیدگاه های سوم تا ششم این است که اولاً، دلیلی بر این اختصاص نیست؛ ثانیاً، با اطلاق آیه بر وجوب اطاعت نمی سازد؛ ثالثاً، لازمه اش عدم مصداق برای اولی الامر در برخی زمان ها است.

7. اجماع امت (اهل حلّ و عقد)

فخر رازی در کیفیت اثبات اجماع، ابتدا عصمت اولوا الامر را ثابت می کند به این بیان

1- طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص94؛ ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج 3، ص334؛ بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ج 1، ص651؛ رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عده الأبرار، ج 2، ص554؛ ابن کثیر، دمشقی اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج 2، ص304؛ ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج 2، ص71؛ ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 1، ص424؛ قاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التأویل، ج 3، ص184؛ بغدادی، علاء الدین علی بن محمد، لباب التأویل فی معانی التنزیل، ج 1، ص392؛ آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج 3، ص63.
2- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، غریب القرآن لابن قتیبه، ص113.
3- طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص95؛ ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 1، ص424.
4- طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص94؛ ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 1، ص424.